សកម្មជនការពារបរិស្ថាន ធនធានធម្មជាតិ និងសង្គម ដែលទើបចេញពីពន្ធនាគារ នៅតែបន្តប្តេជ្ញាតស៊ូមតិ ដោយសន្តិវិធីតាមមធ្យោបាយរៀងៗ ខ្លួន ដើម្បីទាមទាររកយុត្តិធម៌ និងសេរីភាពពេញលេញ។ ពួកគាត់ថា ក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូបដែលឈឺឆ្អាលបញ្ហាសង្គម និងមិនបានប្រព្រឹត្តិអ្វីល្មើសច្បាប់ មិនគួរណាអាជ្ញាធរធ្វើទុក្ខបុកម្នេញឥតស្រាកស្រាន្តបែបនេះនោះទេ។
ក្រោយចេញពីពន្ធនាគារ សមាជិកក្រុមយុវជនខ្មែរថាវរៈ សកម្មជនមាតាធម្មជាតិ និងសមាជិកក្រុមការងារ ១០០រាត្រី ដែលសុទ្ធតែត្រូវតុលាការនៃរបបក្រុងភ្នំពេញ ផ្ដន្ទាទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគារម្នាក់ៗ ជាងមួយឆ្នាំ និងព្យួរទោស ២ឆ្នាំ ដោយសារតែសកម្មភាពតវ៉ាបញ្ហាបរិស្ថាន ធនធានធម្មជាតិ សិទ្ធិសេរីភាព និងយុត្តិធម៌សង្គម នៅតែចាត់ទុកថា សង្គមកម្ពុជា ដែលរឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាព ពោរពេញទៅដោយអំពើអយុត្តិធម៌សង្គម និងការបំផ្លិចបំផ្លាញបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ ដែលពួកគាត់មិនអាចនៅស្ងៀម ឱបដៃឈរមើលបាននោះឡើយ ទោះជាពួកគាត់រងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញឥតស្រាកស្រាន្តពីអាជ្ញាធររដ្ឋយ៉ាងណាក៏ដោយ។
ពួកគាត់បានជ្រើសរើសយកវិធីអហិង្សាផ្សេងៗ ក្នុងការតស៊ូមតិ ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាទាំងនេះ។ សមាជិកក្រុមយុវជនខ្មែរថាវរៈ កញ្ញា សូ មេត្តា ដែលធ្លាប់បង្អត់អាហារខ្លួនឯងនៅក្នុងពន្ធនាគារជិត ៩ខែ (ពីថ្ងៃទី១៦ ខែកុម្ភៈ ដល់ថ្ងៃទី៨ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២១) និងទើបចេញពីមន្ទីរពេទ្យ ដោយសារខ្សោយកម្លាំងខ្លាំងថា ការដោះលែងកញ្ញា ឲ្យនៅក្រៅឃុំនៅពេលនេះ មិនបានផ្តល់ភាពយុត្តិធម៌ដល់កញ្ញាទេ ព្រោះតុលាការកាត់សេចក្ដីឲ្យកញ្ញាមានទោស ទាំងកញ្ញាមិនបានប្រព្រឹត្តិខុស និងតុលាការបន្តរឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាពកញ្ញាបន្តរហូតដល់ ២ឆ្នាំទៅមុខទៀត។
កញ្ញាថា ពេលនេះ ទៅនៅក្រៅឃុំ ក៏កញ្ញាស្ថិតក្នុងស្ថានភាពដូចជាប់ក្នុងទ្រុងដដែល ព្រោះទៅណាក៏មិនបាន និងធ្វើអ្វីក៏មិនកើត។ ទោះបីកញ្ញាមានសុខភាពខ្សោយខ្លាំង ក៏កញ្ញាប្ដេជ្ញាថា នឹងបន្តការបង្អត់អាហារខ្លួនឯងនេះទៀត ដើម្បីតវ៉ាទាមទាររកយុត្តិធម៌ និងឲ្យដោះលែងអ្នកទោសមនសិការទាំងអស់ ព្រមទាំងទម្លាក់ចោលរាល់បទចោទប្រកាន់មកលើរូបកញ្ញា និងសកម្មជនឯទៀត។ កញ្ញាថា កាលកញ្ញានៅជាប់ពន្ធនាគារ ស្ថានភាពលំបាកវេទនាខ្លាំងបំផុតផង កញ្ញានៅតែអាចធ្វើពហិការដោយបង្អត់អាហារនេះបានរាប់ខែ។ ដូច្នេះ កញ្ញាជឿថា ពេលនៅក្រៅពន្ធនាគារបែបនេះ កញ្ញាពិតជាអាចបន្តការតស៊ូមតិដោយមធ្យោបាយអហិង្សានេះបាន ដោយមិនរារែកចិត្តនោះឡើយ៖ «ពហិការនៅក្នុងពន្ធនាគារហ្នឹង ពេលនោះជើងខ្ញុំឈឺវេទនាផង ខ្ញុំនៅតែស៊ូទ្រាំបាន។ ក្នុងពន្ធនាគារខ្ញុំអត់មានលុយទិញអ្វីញ៉ាំគ្រប់គ្រាន់ផង ខ្ញុំនៅអាចស៊ូបាន ហើយខ្ញុំជ្រើសរើសវិធីហ្នឹង ដោយសារយើងធ្វើដោយសន្តិវិធី អហិង្សា ខ្ញុំយកទ្រឹស្តីពីតាមបុព្វបុរសយើង តាមលោកគ្រូ កែម ឡី និងតាមលោក មហាត្មៈ គន្ធី គាត់យកយុត្តិសាស្ត្រអហិង្សាហ្នឹង គាត់ធ្វើទៅបានជោគជ័យ»។
ស្រដៀងគ្នានេះដែរ ភាពជោគជ័យនៃការតស៊ូមតិដោយអហិង្សា ក្នុងសង្គមដែលរងការរិះគន់ និងថ្កោលទោសជុំទិសពីរឿងរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងបំផ្លាញប្រជាធិបតេយ្យធ្ងន់ធ្ងរនេះ បើតាមសកម្មជនមួយរូបទៀត ដែលទើបចេញពីពន្ធនាគារដែរ លោកថា វាចំណុះទៅលើការតាំងចិត្ត និងពលិកម្មរបស់សាមីខ្លួន។
សមាជិកក្រុមយុវជនខ្មែរថាវរៈដែរ និងជាអតីតព្រះសង្ឃ ដែលត្រូវអាជ្ញាធរផ្សឹកទាំងបង្ខំ និងចាប់ខ្លួនទាំងកម្រោលដោយគ្មានដីកាត្រឹមត្រូវផងនោះ លោក កើត សារ៉ាយ ជ្រើសរើសវិធីតស៊ូមតិដោយអហិង្សាតាមមួយបែបទៀត គឺការមិនពាក់ស្បែកជើង។ លោកបញ្ជាក់ថា ទោះតុលាការដោះលែងឲ្យលោកចេញក្រៅឃុំក៏ពិតមែន ក៏លោកមិនសប្បាយចិត្ត ឬរំភើបត្រេកអរអ្វីបន្តិចសោះ ព្រោះលោកថា តុលាការកាត់ទោសលោក ឲ្យមានឈ្មោះជាជនល្មើស និងដាក់ឲ្យស្ថិតក្រោមការតាមដានរបស់តុលាការ ២ឆ្នាំទៅទៀត ទាំងលោកជាមនុស្សស្អាតស្អំ គ្មានបានប្រព្រឹត្តកំហុសដូចការចោទប្រកាន់របស់តុលាការទាល់តែសោះនោះ។
លោក កើត សារ៉ាយ ថា ផ្លូវទៅរកយុត្តិធម៌សង្គម ជាផ្លូវវែងឆ្ងាយ និងលំបាក។ ប៉ុន្តែលោកយល់ថា ឲ្យតែលោកមានការប្ដេជ្ញាចិត្តខ្ពស់ លោកជឿជាក់ថា លោកអាចធ្វើបាន។ លោកចាត់ទុកថា ការធ្វើពហិការរបស់លោក ជានិមិត្តរូបនៃការតស៊ូមតិដោយសន្តិវិធី ដើម្បីជាគំរូដល់យុវជនជំនាន់ក្រោយ យកមកអនុវត្ត និងចូលរួមធ្វើឲ្យស្ថានភាពសង្គមមានភាពល្អប្រសើរជាងនេះ៖ «គោលដៅនៃការមិនពាក់ស្បែកជើងរបស់ខ្ញុំ គឺដើម្បីស្វែងរកយុត្តិធម៌រួចទៅហើយ។ ដូច្នេះ ចង់ ឬមិនចង់វាពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការទាមទាររកយុត្តិធម៌សម្រាប់រូបខ្ញុំ និងសកម្មជននយោបាយ បរិស្ថាន និងសិទ្ធិមនុស្សទូទៅ។ ចំណុចទី២ គឺខ្ញុំបង្ហាញពីការប្ដេជ្ញាចិត្ត ដែលខ្ញុំគិតថា គ្រប់យ៉ាងគួរតែយើងដាក់ចិត្តលះបង់ជាមួយវា ចង់បានវា ធ្វើវាដោយយកចិត្តទុកដាក់ និងហ៊ានលះបង់គ្រប់កាលៈទេសៈទាំងអស់»។
អាជ្ញាធររបបលោក ហ៊ុន សែន បានចាប់លោក កើត សារ៉ាយ ដែលសង្ឃគង់នៅវត្តដំរីស ក្រុងបាត់ដំបង កាលពីដើមខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២០ បន្ទាប់ពីលោកប្រកាន់ជំហរដឹកនាំបាតុកម្មដោយសន្តិវិធី ដែលគ្រោងធ្វើនៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យ។ ក្រុមមន្ត្រីសង្ឃបានផ្សឹកលោកភ្លាមៗ ក្រោមហេតុផលថា លោកចចេសមិនស្ដាប់គណៈសង្ឃ និងប្រព្រឹត្តខុសវិន័យត្រង់ប្រការហាមអ្នកបួសចូលរួមធ្វើបាតុកម្ម។
ចំណែកឯកញ្ញា សូ មេត្តា ដែលមានឈ្មោះពិតថា អេង ម៉ាឡៃ វិញ កញ្ញាត្រូវបានអាជ្ញាធរចាប់ខ្លួន កាលពីដើមខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២០ នោះដែរ នៅខណ្ឌច្បារអំពៅ ដោយតុលាការចោទប្រកាន់ពីបទញុះញង់បង្កភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរ ដល់សន្តិសុខសង្គម។ ការចាប់ខ្លួននេះ ធ្វើឡើងក្រោយកញ្ញា សូ មេត្តា និងយុវជនដទៃទៀត ព្យាយាមប្រមូលផ្ដុំគ្នាតវ៉ាសម្ដែងមតិ នៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យថ្មី នៅខណ្ឌឫស្សីកែវ។ ប៉ុន្តែគម្រោងនេះបានបរាជ័យ ដោយសារការរារាំងពីអាជ្ញាធរ។
នៅក្នុងខែកញ្ញាដដែលនោះ អាជ្ញាធរនៃរបបលោក ហ៊ុន សែន បានសម្រុកចាប់សកម្មជនបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ នៃក្រុមយុវជនចលនាមាតាធម្មជាតិផងដែរ ក្នុងនោះមានកញ្ញា ឡុង គន្ធា ដោយសារតែកញ្ញាគ្រោងរៀបចំដង្ហែក្បួនបែបអហិង្សាដោយស្លៀកពាក់សពីវត្តភ្នំ ឆ្ពោះទៅកាន់គេហដ្ឋានលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដើម្បីបង្ហាញពីកង្វល់របស់យុវជន ទាក់ទិននឹងការលុបបឹង និងការសាងសង់នៅលើផ្ទៃបឹងតាមោក។ កញ្ញាត្រូវជាប់ពន្ធនាគារជាងមួយឆ្នាំ។ តុលាការទើបដោះលែងកញ្ញាវិញ កាលពីថ្ងៃទី១២ ខែវិច្ឆិកា។
កញ្ញា ឡុង គន្ធា ចាត់ទុកការកាត់ទោស និងឃុំឃាំងកញ្ញាក្នុងពន្ធនាគារជាងមួយឆ្នាំនោះ គឺជាអំពើអយុត្តិធម៌បំផុត ព្រោះកញ្ញាថា កញ្ញាមិនដែលធ្វើអ្វីខុសទាល់តែសោះ។ កញ្ញាថា សកម្មភាពរបស់កញ្ញា គឺដើម្បីការពារបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ និងទាមទាររកយុត្តិធម៌សង្គម។ ប៉ុន្តែ បែរជាត្រូវតុលាការចោទប្រកាន់ពីបទញុះញង់ និងរួមគំនិតក្បត់ទៅវិញ។ ទោះបីជាបាននៅក្រៅឃុំក៏ដោយ ក៏កញ្ញាថា កញ្ញាគ្មានសេរីភាពពេញលេញនោះដែរ ព្រោះរងសម្ពាធពីការកាត់ក្តីដោយអយុត្តិធម៌ពីតុលាការ៖ « ខ្ញុំមានសេរីភាពបានមកជួបជុំគ្រួសារវិញមែន ប៉ុន្តែស្ថិតនៅក្រោមការតាមដានរបស់តុលាការ គឺត្រូវបានគេវាស់ដីឲ្យខ្ញុំដើរ។ ខ្ញុំមានការលំបាកក្នុងការបំពេញការងារ ឬសកម្មភាពផ្សេងៗ។ ម្យ៉ាងទៀត ខ្ញុំអត់ដែលបានធ្វើអ្វីដែលខុស ដូចការចោទប្រកាន់របស់តុលាការកន្លងមកទេ។ យើងជាបុគ្គលស្អាតស្អំ ហើយសកម្មភាពដែលខ្ញុំធ្វើកន្លងមកគឺ ដើម្បីតែការពារបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ។ ធ្វើអ្វីតែតាមច្បាប់។ អត់មានប្រព្រឹត្តអ្វីដែលខុសទេ។ ដូច្នេះ ខ្ញុំនៅតែទាមទារឲ្យមានយុត្តិធម៌ ចំពោះពួកខ្ញុំទាំងប្រាំមួយនាក់ ដែលពួកយើងអត់ដែលបានធ្វើអ្វីខុសសោះ ហើយត្រូវទទួលរងបទចោទជាច្រើន។ ខ្ញុំផ្ទាល់ទាំងបទញុះញង់ ហើយនៅមានបទរួមគំនិតក្បត់ទៀត។ រហូតមកដល់ពេលនេះ ជាប់ពន្ធនាគារជាងមួយឆ្នាំហើយ គិតហើយគិតទៀតថា ខ្លួនឯងខុសអ្វី ទាំងដែលខ្ញុំមិនដែលធ្វើអ្វីខុសសោះ ហើយខ្ញុំរួមគំនិតក្បត់ ក្បត់នរណាគេ។ ខ្ញុំអត់ដឹងសោះថា ខ្ញុំធ្វើអ្វីខុស »។
សមាជិកនៃក្រុមយុវជនចលនាមាតាធម្មជាតិ ដទៃទៀតដែលត្រូវតុលាការកាត់ទោសដូចកញ្ញា ឡុង គន្ធា ដែររួមមានលោក ថុន រដ្ឋា លោក យឹម លាងហ៊ី លោក លី ចាន់ដារ៉ាវុធ កញ្ញា ភួន កែវរស្មី និងកញ្ញា ស៊ុន រដ្ឋា។ អ្នកទាំងនេះ ត្រូវបានតុលាការដោះលែងក្នុងថ្ងៃជាមួយគ្នា និងជាប់ការតាមដានរបស់តុលាការដូចគ្នា។
កញ្ញា ឡុង គន្ធា បញ្ជាក់ថា កញ្ញាមិនផ្លាស់ប្តូរគោលជំហរនៅក្នុងការតស៊ូមតិ ដើម្បីការពារបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិនេះទេ ប៉ុន្តែនឹងប្ដូរយុទ្ធសាស្ត្រ។
ក្រៅពីយុវជនសកម្មជនសង្គមទាំងនេះ សមាជិកក្រុមការងារ ១០០រាត្រី ឯណោះ គាត់ត្រូវជាប់ពន្ធនាគារដែរ ដោយសារតែសកម្មភាពសង្គមនេះដែរ។ លោក មួង សុភ័ក្រ ត្រូវតុលាការផ្ដន្ទាទោស ដោយសារចូលរួមតវ៉ាឱ្យមានយុត្តិធម៌សង្គម នៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យ កាលពីដើមខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២០។ ក្រោយជាប់ពន្ធនាគារជាងមួយឆ្នាំ លោកត្រូវបានដោះលែងកាលពីថ្ងៃទី១២ ខែវិច្ឆិកាដែរ ប៉ុន្តែតុលាការព្យួរទោសគាត់ ៦ខែ។ លោកថា ការព្យួរទោសនេះ គឺជាការដាក់សម្ពាធបន្ថែម ក្នុងពេលដែលលោករងភាពអយុត្តិធម៌ច្រើនណាស់ទៅហើយ។ លោកថា លោកនឹងតស៊ូមតិ ដើម្បីឲ្យតុលាការទម្លាក់ចោលរាល់ការចោទប្រកាន់ និងដកលក្ខខណ្ឌទាំងអស់ចេញពីរូបលោក។ លោកនឹងដាក់ពាក្យអំពាវនាវសុំឲ្យអង្គការអន្តរជាតិ ជួយអន្តរាគមន៍ក្នុងរឿងនេះ។ លោកថា ប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យ គេមិនដែលរឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាពប្រជាពលរដ្ឋខ្លួនបែបនេះនោះឡើយ៖ «ការតស៊ូរបស់យើងមិនមែនយើងទៅជេរប្រមាថ ឬចោទថ្នាក់ដឹកនាំអ្វីនោះទេ។ គ្រាន់តែយើងធ្វើអ្វីទាមទារភាពដែលយើងមិនពេញចិត្ត។ យើងតាមសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ យើងអាចមានសិទ្ធិនិយាយ។ ការធ្វើរបស់រដ្ឋាភិបាល កាលណាខុសឆ្គងកន្លែងណាមួយ យើងមានសិទ្ធិបញ្ចេញមតិ ក្នុងការធ្វើរបស់គេ។ យើងនិយាយអំពីនីតិវិធីច្បាប់ យើងមានសិទ្ធិក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ក្នុងកតិកាសញ្ញាសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិចែងជាក់ស្ដែង ហើយថាពលរដ្ឋយើងមានសិទ្ធិធ្វើ។ ដូច្នេះតាមជាក់ស្ដែងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ វាមិនអាចទៅចាប់មនុស្ស រិះគន់ក្នុងន័យស្ថាបនាអ្វីមួយនោះទេ »។
នៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដ គោលការណ៍គោរពសិទ្ធិពលរដ្ឋជាធំនេះ តែងតែត្រូវរដ្ឋាភិបាលគោរពយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួន។ ប៉ុន្តែរបបក្រុងភ្នំពេញ រងការរិះគន់ និងថ្កោលទោសជុំទិសថា បានរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងបំផ្លាញប្រជាធិបតេយ្យធ្ងន់ធ្ងរ ក្រោយធ្វើច្បាប់ស្ដីពីគណបក្សនយោបាយ ដែលឈានទៅរម្លាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ កាលពីចុងឆ្នាំ២០១៧ និងការយុទ្ធនាការទ្រង់ទ្រាយធំ ដើម្បីបង្ក្រាបសំឡេងសកម្មជននយោបាយ អង្គការសង្គមស៊ីវិល ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ សកម្មជនដីធ្លី និងសកម្មជនបរិស្ថាន ធនធានធម្មជាតិ និងសង្គម។ មានមនុស្ស ៩១នាក់ ត្រូវអាជ្ញាធរចាប់ដាក់ពន្ធនាគារ និងជាង ១០០នាក់ផ្សេងទៀត កំពុងជាប់បណ្ដឹងនៅតុលាការ។ ក្រៅពីនោះ សកម្មជនជាច្រើនបានរត់ភៀសខ្លួនទៅក្រៅប្រទេស ដើម្បីសុវត្ថិភាព។
ជាងនេះទៅទៀត តុលាការរងការរិះគន់ថា ជាឧបករណ៍បម្រើនយោបាយបក្សកាន់អំណាច ដើម្បីធ្វើទុក្ខបុកម្នេញពលរដ្ឋ ដែលហ៊ានរិះគន់រដ្ឋាភិបាល។ សកម្មជនទាំងអស់ តែងតែបង្ហាញអំពីភាពបាត់ជំនឿលើប្រព័ន្ធតុលាការកម្ពុជា។ ដូច្នេះហើយទើបពួកគាត់ ត្រូវបង្ខំចិត្តជ្រើសរើសវិធីតស៊ូមតិ ក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការវិញ ដើម្បីទាមទារសេរីភាព និងយុត្តិធម៌សង្គមនេះ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។