អ្នកជំនាញកសិកម្ម និងសេដ្ឋកិច្ច បារម្ភអំពីការលក់ដីស្រែ ហើយប្រែក្លាយទៅជាតំបន់ពុះដីឡូត៍សម្រាប់សង់ផ្ទះល្វែងលក់ ដែលបញ្ហានេះអាចកើតមានហានិភ័យខ្ពស់ដល់ការផ្គត់ស្បៀង និងវិបត្តិខ្វះដី ដែលមានសក្តានុពលសម្រាប់បង្កបង្កើនផលរបស់ប្រជាពលរដ្ឋទៅថ្ងៃខាងមុខ។ ពួកគាត់អំពាវនាវឱ្យរដ្ឋាភិបាល និងភាគីពាក់ព័ន្ធនានា គួរមានវិធានការទប់ស្កាត់ និងពន្យល់កសិករ អំពីហានិភ័យមួយចំនួនជុំវិញរឿងនេះ។ តែទោះយ៉ាងណាក្តី អ្នកជំនាញខាងអចលនទ្រព្យ ថាបញ្ហានេះ គឺជានិន្នាការសង្គម មានការវិវឌ្ឍន ដែលពិបាកនឹងទប់ស្កាត់។
អ្នកជំនាញកសិកម្ម បារម្ភអំពីការលក់ដីកស្រែ ដោយប្រែក្លាយទៅជាតំបន់ពុះដីឡូតិ៍លក់ ឬសង់ផ្ទះល្វែង ដោយសារតែនិន្នាការនេះ ចេះតែមានសន្ទុះកើនឡើងខ្ពស់។
លោក បណ្ឌិត យ៉ង សាំង កុមារមានប្រសាសន៍ថា បញ្ហានេះអាចជារឿងល្អ ហើយក៏អាចជារឿងមិនល្អដែរ។ រឿងល្អ គឺកសិករ លក់ដីបានលុយដុំច្រើនភ្លាមៗ ចំណែករឿងមិនល្អមិនល្អនោះ គឺមានការបរម្ភច្រើន ទាក់ទងនឹងការចិញ្ចឹមជីវិតយូរអង្វែងរបស់កសិករ។
លោកថ្លែងឲ្យដឹងបែបនេះតាមរយៈវីដេរឃ្លីបមួយមានរយៈពេលជាង២នាទី ដែលលោកឈរនៅចំកណ្តាលវាលស្រែដ៏ធំមួយ ស្ថិតនៅក្នុងខេត្តកំពត ហើយវីឌីអូឃ្លីបនោះ បានផុសនៅលើទំព័រ Face book នៃសហគមន៍ សម្បូរសប្បាយកាលពីប៉ុន្មានសប្ដាហ៍មុននេះ៖ « បាទនេះជាវាលស្រែ ដ៏ធំល្វឹងល្វើយ ឃើញដោយទង់ពេញពាសវាលពាសកាលហ្នឹង ! គឺជាវាលស្រែស្ថិតនៅស្រុក ស្ថិត នៅស្រុកជុំគីរី ខេត្តកំពត ដែលមានចម្ងាយប្រមាណជាង ១រយគីឡូម៉ែត្រពីរាជធានីភ្នំពេញ ហើយវាលស្រែនេះ ត្រូវបានកសិករនាំគ្នាលក់ទៅឲ្យអ្នកវិនិយោគទុនពុះជាដីឡូតិ៍លក់ »។
លោកបន្តថាជាទូទៅកសិករសឹងគ្រប់ទីកន្លែងតែងតែមានបញ្ហាប្រឈមនឹងការធ្វើស្រែចម្ការ និងប្រាក់ចំណូល។ ដូច្នេះដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមនេះ កសិករនាំគ្នាលក់ដី ដែលធ្វើឲ្យពួកគាត់បានប្រាក់ចំណូលច្រើនជាងការធ្វើស្រែចម្ការ និងឆាប់រហ័ស។
លោក បណ្ឌិត យ៉ង់ សាំងកុមារ ថាការធ្វើដូច្នេះ ជារឿងល្អសម្រាប់កសិករ ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាផ្សេងៗក្នុងជីវភាពគ្រួសារបានក្នុងរយៈពេលខ្លី ប៉ុន្តែក្នុងរយៈពេលវែងតទៅមុខទៀត ពួកគាត់នឹងអាចជួបហានិភ័យច្រើន បន្ទាប់ពីពួកគាត់អស់ដីស្រែសម្រាប់បង្កបង្កើនផល។ លោកបានលើកជាសំណួរថា បើទៅថ្ងៃមុខទៀត គ្រួសារពួកគាត់មាជួបបញ្ហាទៀត តើពួកគាត់ដោះស្រាយយ៉ាងដូចម្តេច? បើលុយក៏អស់ ដីក៏ស្រែក៏បាត់បង់ និងគ្មានកន្លែងបង្កបង្កើនផលទៀតនោះ?៖ « នេះជារឿងដែលយើងត្រូវគិតពិចារណា ហើយរឿងសំខាន់មួយទៀតនោះ បើដីស្រែត្រូវបានបម្លែង ឬពុះឡូតិ៍លក់ ឬក៏អភិវឌ្ឍន៍អីផ្សេងៗ ក៏វាអាចប៉ះពាល់ដល់ផលិតកម្មស្បៀងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដែរ »។
ចំណែកទីប្រឹក្សាឯករាជ្យ ផ្នែកកសិកម្ម លោក សំ វិទូ មានប្រសាសន៍ថា ការបំប្លែងផ្ទៃដីដាំដុះ ទៅជាដីឡូតិ៍ សម្រាប់សង់ផ្ទះល្វែងលក់ ពេលនេះនៅមានចំនួនតិចនៅឡើយ គឺប្រមាណ ១% ប៉ុណ្ណោះ ក្នុងចំណោមផ្ទៃដីកសិកម្មប្រមាណជាង ៣លានហិកតារ។ លោកថា ចំនួននេះមិនទាន់ផ្ដល់នូវផលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរនោះទេ ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្នបញ្ហានេះលោកមើលឃើញថា កំពុងមាននិន្នាការកើនឡើង។ លោកក៏មានក្តីព្រួយបារម្ភដែរ បើសិននិន្នាការនេះ ចេះតែកើនឡើងខ្លាំងរហូតទៅថ្ងៃខាងមុខទៀត វានឹងធ្វើឲ្យមានផលប៉ះពាល់ដល់ប្រជាពលរដ្ឋ និងរដ្ឋាភិបាលពាក់ព័ន្ធដល់គម្រោងផ្គត់ផ្គង់ស្បៀងប្រចាំឆ្នាំ ទាំងក្នុងស្រុក និងការនាំចេញក្រៅប្រទេស។
លោកបន្តថា កត្តាមួយចំនួនដែលនាំឲ្យ ប្រជាពលរដ្ឋបោះបង់របបកសិកម្ម ហើយលក់ដីស្រែទៅឲ្យក្រុមឈ្មួញគ្រប់គ្រងវិញនោះ គឺពួកគាត់ធ្វើមិនបានផលចំណេញ និងប្រឈមនឹងខាតបង់ ហើយឈានដល់ជំពាក់បំណុលធនាគារដោះស្រាយមិនរួចជាដើម។
ទោះយ៉ាងណាក្តី លោកថាបញ្ហានេះអាចដោះស្រាយបាន បើសិនរដ្ឋាភិបាលយកចិត្តទុកជួយពួកគាត់ ដូចជា ផ្តល់បច្ចេកទេស ដើមទុន បង្កើតប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រគ្រប់គ្រាន់ និងទីផ្សារជាដើម។
ចំណែកអ្នកវិភាគសេដ្ឋកិច្ច និងទីផ្សារអចលនទ្រព្យ លោក ង៉ែត ជូ មើលឃើញថា ការដែលកសិករបំប្លែងផ្ទៃដីដាំដុះ ទៅជាដីឡូតិ៍សម្រាប់សង់ផ្ទះល្វែងនេះ គឺជានិន្នាការសង្គម ដែលពិបាកនឹងចៀសវាងបាន ដោយសារវាជាតម្រូវការជាក់ស្ដែងទាក់ទងការរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងទីក្រុង ដែលចាំបាច់ត្រូវការលំនៅឋានស្នាក់សមរម្យ ចេះតែកើនឡើងដែរ៖ « ម្យ៉ាងបើយើងនិយាយពីតម្លៃសេដ្ឋកិច្ចរបស់វា គឺមានការកើនឡើងនៃដីនោះ មានន័យថាដីនោះ មានតម្លៃជាងមុន លក់បានថ្លៃ ដូច្នេះបើគាត់ទុកធ្វើរបរកសិកម្មពួកគាត់មានការលំបាក »។
ជាមួយគ្នានេះ លោកក៏មានការព្រួយបារម្ភដែរ ចំពោះការផ្លាស់ប្តូរមុខរបររបស់កសិករ ដោយលក់ដីនេះ ពីព្រោះបើពួកគាត់មួយចំនួន មិនមានផែនការច្បាស់លាស់ក្នុងការពង្រីកអាជីវកម្ម ពង្រីកចំណេះដឹង សម្រាប់អនាគតកូនចៅក្នុងគ្រួសារគាត់នោះទេ ហើយបែរជាលង់ខ្លួនដោយយកប្រាក់ពីការលក់ដីនោះ ទៅប្រកួតប្រជែងចំណាយលើសម្ភារៈនិយមតាមគ្នា ដោយកង្វះចំណេះដឹងនោះ គឺជាហានិភ័យមែនទែន៖ « មានន័យថា គាត់ឃើញអ្នកជិតខាងលក់ដីស្រែបានថ្លៃ ឃើញគេទិញរបស់ថ្លៃប្រើប្រាស់ ទិញរថយន្តជិះ ធ្វើផ្ទះធំជាងមុន គេឧស្សាហ៍ចេញទៅដើរលេងក្រៅប្រទេស អ្នកខ្លះឈានដល់លេងល្បែងស៊ីសងអីទៀតនោះ ករណីនេះ គឺជាបញ្ហាប្រឈមមែនទែន តាំងពីជំនាន់គាត់ រហូតដល់កូនចៅគាត់ក្រោយៗ ទៀត ពីព្រោះគាត់អត់បានវិយោគលើអនាគតជាមួយកូនចៅគាត់ គឺចង់សំដៅដល់ការចំណាយលើការបណ្ដុះចំណេះជំនាញ ផ្ដល់អប់រំកូនដល់កូនចៅ ឬបង្កើតមុខរបរអ្វីមួយដែលជាគំរូ ដល់កូនចៅគាត់ជាដើម »។
លោកបានផ្ដល់អនុសាសន៍ថា ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈម ឬកុំឲ្យមានហានិភ័យទាំងនេះកើតឡើងសម្រាប់កសិករដីនោះ បញ្ហាទាំងនេះ គួរតែជាបន្ទុករបស់រដ្ឋាភិបាល និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលមួយចំនួន គួរមានកម្មវិធីចុះជួយអប់រំ ផ្តល់ចំណេះដឹងអំពីការបង្កើតអាជីវកម្ម ការធ្វើផែនការ ការគ្រប់គ្រងចំណូលចំណាយឲ្យមានសុវត្ថិភាព ឬពន្យល់ណែនាំអំពីហានិភ័យមួយចំនួនក្រោយពេលលក់ដីស្រែចម្ការនោះ៖ « គួរតែមានកម្មវិធីអប់រំជួយពន្យល់ដល់ពួកគាត់ថា ពេលបានលុយពីការលក់ដីនោះ ពួកគាត់គួរបង្កើតមុខរបរអ្វី ឬធ្វើអ្វីដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់កូនចៅគាត់ ជួយទ្រទ្រង់ជីវភាពគ្រួសារគាត់បានយូរអង្វែង ដើម្បីកុំឲ្យការបាត់បង់ដី គឺបាត់បង់អ្វីៗ បាត់បង់ឱកាស ហើយកូនចៅគាត់ក្លាយជាជនចំណាកស្រុក »។
ចំណែក លោក បណ្ឌិត យ៉ង់ សាំងកុមារ វិញ លោកមិនលើកទឹកចិត្ត កសិករ លក់ ដីស្រែ ចម្ការ ទេ ផ្ទុយទៅវិញ លោកទឹកចិត្ត ឲ្យរកវិធីអភិវឌ្ឍដីស្រែទាំងនោះឲ្យមានប្រយោជន៍ឈានឡើងថែមទៀត និងរកចំណូលបានច្រើនពីដីស្រែនោះជាបន្តបន្ទាប់ ។ លោកបន្តថា រឿងគឺជាបន្ទុករដ្ឋាភិបាល ហើយលោកក៏ទាមទារឲ្យ កសិករ រដ្ឋាភិបាល ឬអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច ពាក់ព័ន្ធ ត្រូវគិតគូរឲ្យបានម៉ត់ចត់ជុំវិញបញ្ហានេះ មុននឹងលក់ដី ឬអនុញ្ញាតឲ្យមានការអភិវឌ្ឍដីស្រែឲ្យទៅជាដីឡូត៍សង់ផ្ទះល្វែង និងគួរតែបន្តគាំទ្រដល់កសិករ ឲ្យមានការអភិវឌ្ឍលើការចិញ្ចឹមជីវិតរបស់ពួកគាត់បានយូរអង្វែងតាមរយៈរបបកសិកម្មបែបទំនើបនោះ ជាការប្រសើរ៖ « ដីស្រែទាំងនេះ បើយើងបម្លែងជាកសិកម្មចម្រុះ កសិដ្ឋាន « ស៤ » មានស្រែ មានសួន មានសត្វ មានស្រះទឹកអីអញ្ចឹងទៅ អាចជួយឲ្យកសិករមានប្រាក់ចំណូល ហើយក៏ជាជម្រើសមួយសម្រាប់គាត់ មុននឹងសម្រេចចិត្តលក់ដីធ្លី »។
អាស៊ីសេរី មិនទាន់ អាចទាក់ទងអ្នកនាំពាក្យក្រសួងកសិកម្ម លោក ស្រី វុទ្ធី ដើម្បី សុំការពន្យល់អំពីរឿងនេះបានទេ ចាប់ពីថ្ងៃទី២០ មិថុនា រហូតដល់ម៉ោងផ្សាយនេះ។
លោក ង៉ែត ជូ ឲ្យដឹងថា លោកមិនមានស្ថិតិទូទៅជាក់លាក់នោះទេ ប៉ុន្តែលោកអាចដឹងបានថា ត្រឹមចម្ងាយ ២០គីឡូម៉ែត្រ ពីកណ្ដាលក្រុងភ្នំពេញ ឬទីប្រជុំជននានា គឺស្ទើរតែ ១០០% ទៅហើយ ដែលដីស្រែចម្ការទាំងនោះ បានប្រែក្លាយទៅជាដីលំនៅឋាន ឬជាតំបន់ដីឡូត៍សម្រាប់សង់ផ្ទះល្វែងទៅហើយ។
ចំណែកចម្ងាយចន្លោះពី ២០ ទៅ ៥០គីឡូម៉ែត្រពីទីប្រជុំជន នៅមានដីកសិកម្មច្រើននៅឡើយ ប៉ុន្តែមួយចំនួនត្រូវបានផ្លាស់ប្ដូរម្ចាស់ ដោយគេលក់ទៅឲ្យអ្នកវិនិយោគរួចទៅហើយ ប៉ុន្តែម្ចាស់ដើមនៅអាចបន្តធ្វើអាជីវកម្មស្រែ ចម្ការ បណ្ដោះអាសន្នបាន ប៉ុន្តែលោកព្យាករថា ចន្លោះពី ១០ ទៅ ១៥ឆ្នាំខាងមុខទៀត ដីទាំងនោះ នឹងអាចក្លាយជាដីសង់លំនៅឋានសម្រាប់លក់ វិនិយោគលើអាជីវកម្មផ្សេងៗ ឬក្លាយជាដំបន់ឧស្សាហកម្មជាមិនខាន៕