ក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ រកឃើញថា បទល្មើសចាក់ដីលុប និងកាប់រានដីព្រៃកោងកាង បានកើតឡើងជាបន្តបន្ទាប់ ក្នុងភូមិសាស្រ្តខេត្តជាប់មាត់សមុទ្រទាំង ៤ របស់កម្ពុជា។ ក្រសួងជំរុញឱ្យអាជ្ញាធរខេត្ត ទប់ស្កាត់បទល្មើសទាំងនេះឱ្យមានប្រសិទ្ធិភាព។ មន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងសកម្មជនបរិស្ថាន ស្នើសុំឱ្យអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធអនុវត្តច្បាប់ឱ្យបានតឹងរ៉ឺងចំពោះបញ្ហានេះ បើពុំដូច្នេះទេ ដីព្រៃកោងកាងតាមមាត់សមុទ្រនឹងក្លាយជាកម្មសិទ្ធិឯកជនអស់ជាក់ជាពុំខាន។
រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងកសិកម្ម លោក វេង សាខុន ស្នើឱ្យអភិបាលខេត្តកោះកុង ព្រះសីហនុ កំពត និងកែប យកចិត្តទុកដាក់គ្រប់គ្រង ថែរក្សា និងការពារព្រៃកោងកាង ដែលស្ថិតក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរបស់ខ្លួន ក្នុងនាមជាអាជ្ញាធរគ្រប់គ្រងដីរដ្ឋ បន្ទាប់ពីក្រសួងរកឃើញថា ការកាប់រាន និងចាក់ដីលុបព្រៃកោងកាងបានកើតឡើងឥតឈប់ឈរនៅតាមខេត្តជាប់មាត់សមុទ្រទាំង ៤ នេះ។
លោក វេង សាខុន បញ្ជាក់នៅក្នុងលិខិតមួយច្បាប់នៅថ្ងៃទី ១៩ វិច្ឆិកា ថា នៅក្នុងភូមិសាស្ត្រខេត្តកែប កំពត ព្រះសីហនុ និងកោះកុង មានការឈូសឆាយ ការកាប់ទន្ទ្រាន ការចាក់ដីលុប ការរានយកដីធ្វើលំនៅដ្ឋាន ការហ៊ុមព័ទ្ធដីព្រៃកោងកាងទុកជាកម្មសិទ្ធិ និងការចេញបណ្ណកម្មសិទ្ធិ បានកក្រើកឡើងវិញគួរឱ្យកត់សម្គាល់។ ជាពិសេស នៅក្នុងខេត្តព្រះសីហនុ មានការចេញប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិកាន់កាប់ដីព្រៃកោងកាងក្នុងដែនសហគមន៍នេសាទជាច្រើនកន្លែង។ រដ្ឋមន្ត្រីរូបនេះ ស្នើឱ្យអភិបាលខេត្តទាំង ៤ ជួយទប់ស្កាត់សកម្មភាពខុសច្បាប់ទាំងនេះឱ្យបាន ដើម្បីថែរក្សា និងការពារព្រៃកោងកាងឱ្យនៅស្ថិតស្ថេរ ព្រោះព្រៃប្រភេទនេះមានសារៈសំខាន់យ៉ាងខ្លាំងក្នុងវិស័យជលផល។
ទោះជាយ៉ាងណា អង្គការសង្គមស៊ីវិល និងសកម្មជនបរិស្ថាន មិនបានសាទរចំពោះលិខិតរបស់ក្រសួងកសិកម្មនេះឡើយ ដោយពួកគេយល់ឃើញថា ក្រសួងនៅខ្វះការអនុវត្តជាក់ស្តែងខ្លួនឯង ជាពិសេសនៅពេលដឹងថា មានបទល្មើសហើយ ក្រសួងបែរជាមិនបានចាត់វិធានការតាមផ្លូវច្បាប់លើក្រុមជនល្មើស។
សកម្មជនបរិស្ថាន អ្នកនាង លីម គីមស័រ កត់សម្គាល់ថា ករណីរុករាន និងចាក់ដីលុបព្រៃកោងកាងនេះ កើតមានកើតជាយូរមកហើយ ហើយអាជ្ញាធរជំនាញហាក់ដូចជា មិនបានអើពើ ឬចាត់វិធានការទប់ស្កាត់ឱ្យមានប្រសិទ្ធភាពនោះឡើយ ដោយសារតែបញ្ហាអំពើពុករលួយជាប្រព័ន្ធ។ នាងហាក់គ្មានជំនឿទេថា អន្តរាគមន៍របស់ក្រសួងកសិកម្មនេះ នឹងអាចការពារព្រៃកោងកាងបាននោះ ដោយសារកន្លងទៅ ដីព្រៃកោងកាងជាច្រើនកន្លែង ត្រូវបានគេចាក់លុប និងទន្ទ្រានយកជាកម្មសិទ្ធិ ប៉ុន្តែក្រុមជនល្មើសបែរជាត្រូវរួចខ្លួនពីសំណាញ់ច្បាប់។ ឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែងដែលសកម្មជនបរិស្ថានរូបនេះ មើលឃើញនោះ គឺការចាក់លុបព្រៃកោងកាងអស់ជាច្រើនហិកតារ ក្នុងតំបន់ដែនជម្រកសត្វព្រៃពាមក្រសោប ក្នុងខេត្តកោះកុង ដែលគ្មានជនណាម្នាក់ត្រូវបានអាជ្ញាធរនាំខ្លួមកកាត់ទោស ឬទទួលខុសត្រូវនៅចំពោះមុខច្បាប់ឡើយ៖ «កន្លកមកមានការចាក់លុបព្រៃកោងកាងនៅខាងតំបន់អភិរក្សពាមក្រសោប គឺក្រុមហ៊ុនចាក់ដីលុបលើព្រៃកោងកាងហ្នឹង។ មិនត្រឹមតែចាក់ដីលុបទេ គឺនៅពេលដែលគាត់បូមខ្សាច់ ចាប់ខ្សាច់ហ្នឹង វាធ្វើឱ្យខូចព្រៃកោងកាងហ្នឹងទៀត ប៉ុន្តែយើងឃើញថា អត់មានច្បាប់ណាអនុវត្ត អត់មានច្បាប់ណាចាប់គាត់យកមកផ្តន្ទាទោសដូចគ្នា គឺមានតែចាប់យុវជនដែលការពារព្រៃកោងកាងហ្នឹង យកទៅដាក់ទោសវិញ។ អ៊ីចឹងសម្រាប់ខ្ញុំគិតថា ដរាបណាការអនុវត្តច្បាប់មិនបានពេញលេញ គាត់ចេញតែលិខិតគាត់មានតែការស្នើសុំ នោះការបំផ្លាញហ្នឹង វានឹងនៅតែបំផ្លាញដដែលទេ។ ទាល់តែគាត់ធ្វើរឿងមួយឱ្យវាមានប្រសិទ្ធភាព នោះទើបវាជាការព្រមានដល់អ្នកក្រោយទៀត»។
កាលពីដើមឆ្នាំ ២០១៨ កន្លងទៅនេះ ដីព្រៃកោងកាងចន្លោះពី ៣ ទៅ ៥ហិកតារ ស្ថិតក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃពាមក្រសោប ខេត្តកោះកុង ត្រូវបានឧកញ៉ាម្នាក់ឈ្មោះ ជា លាងហុង បូមខ្សាច់ចាក់បំពេញ។ អាជ្ញាធររបបលោក ហ៊ុន សែន បានសម្រេចដកហូតដីទាំងនោះយកមកដាក់ជាទ្រព្យសម្បត្តិរបស់រដ្ឋវិញ ក្រោយផ្ទុះការរិះគន់ពីក្រុមពលរដ្ឋ សកម្មជនបរិស្ថាន និងអង្គការសង្គមស៊ីវិល។ ទោះជាយ៉ាងណា ក្រៅពីចំណាត់ការដកហូតយកដីនេះ អាជ្ញាធរមិនបាននាំខ្លួនឧកញ៉ារូបនោះឱ្យទទួលខុសត្រូវតាមផ្លូវច្បាប់ ឱ្យសមទៅនឹងទង្វើល្មើសច្បាប់នោះឡើយ។ មន្ត្រីរបបលោក ហ៊ុន សែន បានថ្លែងថា ការអនុវត្តច្បាប់មិនមែនមានន័យថា លុះត្រាតែចាប់មនុស្សដាក់គុកនោះទេ តែក៏មានវិធីអប់រំណែនាំ និងធ្វើកិច្ចសន្យាបញ្ឈប់ដែរ ហើយដោយសារការចាក់លុបព្រៃកោងកាងក្នុងតំបន់ដែនជម្រកសត្វព្រៃពាមក្រសោបនោះ មិនទាន់បង្កផលប៉ះពាល់អ្វីធ្ងន់ធ្ងរឡើយ ដូច្នេះនឹងមិនមានការបញ្ជូនសំណុំរឿងនេះទៅតុលាការឡើយ។
មន្ត្រីកម្មវិធីពង្រឹងសិទ្ធិអំណាចសហគមន៍មូលដ្ឋាននៃសមាគម អាដហុក (ADHOC) លោក ប៉ែន បុណ្ណារ៍ ជឿជាក់ថា អំពើពុករលួយប្រព័ន្ធ គឺជាមូលហេតុដែលធ្វើឱ្យដីព្រៃកោងកាងនៅតាមតំបន់មាត់សមុទ្រ នៅតែទទួលរងការកាប់រាន និងហ៊ុមព័ទ្ធយកធ្វើជាកម្មសិទ្ធិ។ លោកថ្លែងថា ជនល្មើសភាគច្រើន ជាបុគ្គលមានលុយមានអំណាច ពេលខ្លះ គឺជាមន្ត្រីអាជ្ញាធរដែលទទួលខុសត្រូវនៅតំបន់នោះ ហើយមានករណីខ្លះទៀត គេបានប្រើរូបភាពជាពលរដ្ឋសាមញ្ញទៅកាប់រាន រួចក៏ទិញដីនោះបន្តពីពលរដ្ឋវិញ។ លោកសង្កត់ធ្ងន់ថា លិខិតរបស់ក្រសួងកសិកម្មស្នើសុំឱ្យអភិបាលខេត្តជួយការពារព្រៃកោងកាង ខណៈក្រសួងបានដឹងអំពីបទល្មើសនេះរួចទៅហើយនោះ គឺជាការគេចវេសមិនទទួលខុសត្រូវចំពោះតួនាទីរបស់ខ្លួន៖ «នៅពេលដែលបទល្មើសកើតឡើងយ៉ាងអនាធិបតេយ្យហ្នឹង ក្រសួងបានធ្វើជាលិខិតមួយដើម្បីដោះបន្ទុកថា ខ្លួនហ្នឹងបានបញ្ជា បានរុញឱ្យមានការចាត់វិធានការ។ អ៊ីចឹងវាជាលិខិតមួយដើម្បីដោះខ្លួនឱ្យរួចផុតពីការទទួលខុសត្រូវ ក៏ប៉ុន្តែវាមិនអាចគេចផុតពីការទទួលខុសត្រូវទេ ព្រោះនៅក្នុងក្រសួងនីមួយៗសុទ្ធតែមានមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌តាំងពីថ្នាក់ជាតិរហូតដល់ថ្នាក់ស្រុក។ អ៊ីចឹង ក្រសួងត្រូវស្រាវជ្រាវមើលមន្ត្រីរបស់ខ្លួនដែលទទួលខុសត្រូវក្នុងតំបន់ទាំងអស់ហ្នឹង តើពួកគេបានអនុវត្តតាមច្បាប់ដែលបានកំណត់ ឬអត់ ?"
មន្រ្តីសិទ្ធិមនុស្សរូបនេះ ជំរុញឱ្យក្រសួងកសិកម្មចេញមុខប្តឹងជនល្មើសទៅតុលាការ ដោយមិនត្រូវគិតថា បុគ្គលរូបនោះមានឋានៈ ឬតួនាទីអ្វីនោះឡើយ ព្រោះការកាប់រាន និងចាក់ដីលុបព្រៃកោងកាងនេះ ជាបទល្មើសឧក្រិដ្ឋដែលមានចែងនៅក្នុងច្បាប់។ លោកក៏ស្នើឱ្យក្រសួងដាក់ពិន័យ ឬទោសទណ្ឌទៅលើមន្ត្រីរបស់ខ្លួនដែរ ប្រសិនបើរកឃើញពួកគេមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើល្មើសច្បាប់នេះ៖ «ច្បាប់ចែងហើយថា បើដឹងហើយមិនប្តឹង មន្ត្រីក្រសួង ឬរដ្ឋមន្ត្រីក៏ត្រូវទទួលទោសដែរ។ ឥលូវលោកដឹងហើយ ដឹងរហូតទាល់តែចេញលិខិតទៀត អ៊ីចឹងក្នុងនាមលោកជាមន្ត្រីរាជការសាធារណៈ លោកត្រូវតែគោរពប្រតិបត្តិតាម ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាឱ្យច្បាប់មានប្រសិទ្ធភាព។ យើងឃើញថា លិខិតមានច្រើនហើយ មិនមែនតែមួយនេះទេ គឺមានលិខិតធំៗ ជាងនេះទៀត ក៏ប៉ុន្តែមន្ត្រីថ្នាក់ខេត្តពាក់ព័ន្ធហ្នឹងអត់មើល អត់ស្តាប់ អត់ធ្វើតាមផង អ៊ីចឹងអ្វីដែលសំខាន់បំផុតនោះ គឺការអនុវត្តច្បាប់ កុំឱ្យមានការរើសអើងប្រជាពលរដ្ឋ ឬក៏អ្នកមានអំណាច»។
អាស៊ីសេរីមិនទាន់ទទួលបានការឆ្លើយតបរឿងនេះពីអ្នកនាំពាក្យក្រសួងកសិកម្ម លោក ឡោ រស្មី នៅឡើយទេ នៅថ្ងៃទី១៩ វិច្ឆិកា ដោយលោកមិនលើកទូរស័ព្ទ។
ការកាប់ឆ្ការ គាស់រាន ឈូសឆាយ ឬហ៊ុមព័ទ្ធកាន់កាប់ព្រៃលិចទឹក និងព្រៃកោងកាង ត្រូវបានហាមឃាត់ដោយច្បាប់ជលផល។ ជនប្រព្រឹត្តអំពើល្មើសច្បាប់ទាំងនេះ ត្រូវផ្តន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារពី ៣ ទៅ ៥ឆ្នាំ និងត្រូវរឹបអូសវត្ថុតាងទាំងអស់ដាក់ជាសម្បត្តិរបស់រដ្ឋ ចំណែកមន្ត្រីមានសមត្ថកិច្ចដែលអនុញ្ញាតឱ្យមានបទល្មើសនេះកើតឡើង ឬមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងបទល្មើសប្រភេទនេះ ពួកគេក៏ត្រូវមានទោសទណ្ឌដូចគ្នាដែរ។
មន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្ស លោក ប៉ែន បុណ្ណារ៍ ជំរុញឱ្យពលរដ្ឋ សកម្មជន និងអង្គការសង្គមស៊ីវិល ចូលរួមដាក់បណ្តឹងបរិហារផ្លូវការ ប្រសិនបើមានមានបទល្មើសកាប់រានដី ឬហ៊ុមព័ទ្ធព្រៃកោងកាងធ្វើជាកម្មសិទ្ធិ ដើម្បីទាមទារឱ្យអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចទទួលខុសត្រូវ ចំពោះតួនាទីរបស់ខ្លួន និងដើម្បីឱ្យជនល្មើសត្រូវបានផ្តន្ទាទោសទៅតាមផ្លូវច្បាប់៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។