មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃក្រសួងកសិកម្មម្នាក់ទៀត ត្រូវបានរកឃើញថា ទំនងជាអាចជាប់ ពាក់ព័ន្ធនឹងក្រុមហ៊ុនដែលរងនូវការចោទប្រកាន់ថារត់ពន្ធស្វាក្ដាមទៅសហរដ្ឋអាមេរិក។ សកម្មជនបរិស្ថានយល់ឃើញថា ស្វាក្ដាមនៅតែអាចនាំចេញដោយខុសច្បាប់ ដោយសាររដ្ឋាភិបាលបានបង្កើតអំពើពុករលួយជាប្រព័ន្ធ ដើម្បីការពារមន្ត្រីខិលខូច ហើយអំពាវឱ្យប្រទេសទាំងអស់នៅលើពិភពលោកបញ្ឈប់ការនាំចូលស្វាពីប្រទេសកម្ពុជា។
រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងកសិកម្ម និងជាអតីតអគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋានផលិតកម្ម និងបសុព្យាបាល លោក សេន សុវណ្ណ ត្រូវបានគេសង្ស័យថា បានប្រើប្រាស់តួនាទីរបស់ខ្លួន ចេញលិខិត ដើម្បីបញ្ជាក់សុខភាពស្វាក្ដាមខុសច្បាប់ ដើម្បីអាចនាំចេញទៅសហរដ្ឋអាមេរិក និងមានទំនាក់ទំនងផ្នែកអាជីវកម្មជាមួយស្ថាបនិកក្រុមហ៊ុននាំចេញស្វាក្ដាមដោយខុសច្បាប់។
ទិន្នន័យអាជីវកម្មឆ្នាំ២០១៩ របស់អង្គការផ្សព្វផ្សាយទិន្នន័យសាជីវកម្មជាសាធារណៈ អូផិន ខប់ភើរេត (OpenCorporates) បង្ហាញថា លោក សេន សុវណ្ណ គឺជាម្ចាស់ភាគហ៊ុនមួយរូបនៅក្រុមហ៊ុននាំចេញ នាំចូល ភី អេនសី អ៊ីមផត អ៊ឹចស្បត (P and Cei Import Export Co. Ltd) ដែលជាក្រុមហ៊ុនរកស៊ីចិញ្ចឹមសត្វកម្រ និងសត្វចម្រុះផ្សេងៗ និងមានទំនាក់ទំនងជាមួយលោក ជេម ម៉ាន់សាំងឡៅ (James Mansang Lau) ស្ថាបនិកក្រុមហ៊ុន វណ្ណី បាយអូ រីសើច (Vanny Bio Research) ដែលជាក្រុមហ៊ុនរងនូវការចោទប្រកាន់ពីរដ្ឋអាជ្ញាសហរដ្ឋអាមេរិកថា ពាក់ព័ន្ធនឹងបណ្ដាញរត់ពន្ធសត្វស្វាក្តាមខុសច្បាប់ទៅសហរដ្ឋអាមេរិក។
ការនាំចេញស្វាក្ដាមទៅសហរដ្ឋអាមេរិកអាចធ្វើឡើងដោយស្របច្បាប់បានប្រសិនបើសត្វស្វាក្ដាមគឺជាសត្វស្វាចិញ្ចឹមពីកសិដ្ឋានមិនមែនជាស្វាដែលគេចាប់មកពីព្រៃ។
ដើម្បីអាចនាំស្វាក្ដាមទៅកាន់សហរដ្ឋអាមេរិក សម្រាប់ការស្រាវជ្រាវផ្នែកវេជ្ជសាស្ត្រ ក្រុមហ៊ុនដែលធ្វើអាជីវកម្មលើសត្វស្វាត្រូវមានឯកសារបញ្ជាក់ ២សន្លឹក ទៅដល់អាជ្ញាធរសហរដ្ឋអាមេរិក។ ឯកសារទី១ គឺជាលិខិតអនុញ្ញាត ដែលចេញក្រោមអនុសញ្ញាការពារសត្វ និងរុក្ខជាតិជិតផុតពូជ ឬ សាយតេស (CITES)។ លិខិតអនុញ្ញាតនេះបញ្ជាក់ថា សត្វស្វាដែលត្រូវនាំចេញ គឺជាស្វាជំនាន់ទី២ ដែលត្រូវបានបង្កើត និងចិញ្ចឹម នៅក្រុមហ៊ុននាំចេញ ហើយត្រូវបានចុះហត្ថលេខាដោយការិយាល័យ សាយតេស របស់ប្រទេសនាំចេញ។ ឯកសារទី២ គឺឯកសារបញ្ជាក់ថា សត្វស្វានាំចេញមានសុខភាពល្អ ដែលចេញដោយអគ្គនាយកដ្ឋានផលិតកម្ម និងបសុព្យាបាល នៃក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ ដែលដឹកនាំដោយលោក សេន សុវណ្ណ។
អតីតសាស្ត្រាចារ្យនៅសាកលវិទ្យាល័យវ៉ាស៊ីងតោន (Washington) សហរដ្ឋអាមេរិក (United States) អ្នកស្រី លីហ្សា ចន អេងជេល (Lisa Jones Engel) ដែលបានស្រាវជ្រាវទៅលើសត្វស្វាជាង ៣០ឆ្នាំ រួមទាំងសត្វស្វានៅកម្ពុជាដែរនោះ យល់ឃើញថា ការពាក់ព័ន្ធផ្នែកអាជីវកម្មរបស់លោក សេន សុវណ្ណ និងទំនាក់ទំនងជាមួយលោក ជេម ម៉ាន់សាំងឡៅ បង្ហាញពីទំនាស់ផលប្រយោជន៍។ អ្នកស្រីបន្ថែមថា នៅពេលដែលអ្នកចេញលិខិតបញ្ជាក់វិញ្ញាបនបត្រសុខភាពសត្វស្វាដើម្បីនាំចេញ និងអ្នករកប្រាក់ចំណេញពីការនាំចេញសត្វស្វា គឺជាមនុស្សតែមួយ នោះការណ៍នេះមិនមែនជារឿងល្អនោះទេ ហើយវាគឺជារឿងដែលគួរឱ្យអាម៉ាស់។
ឆ្លើយតបនឹងការលើកឡើងទាំងនេះ រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងកសិកម្ម និងជាអតីតអគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋានផលិតកម្ម និងបសុព្យាបាល នៃក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ លោក សេន សុវណ្ណ បានប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរី តាមសារទូរស័ព្ទថា លោកបានដកខ្លួនពីក្រុមហ៊ុន នាំចេញ នាំចូល ភី អេន សី តាំងពីឆ្នាំ២០១៦ ម្លេះ ដោយលោកបានលក់ភាគហ៊ុនទៅឱ្យជនជាតិកាណាដាម្នាក់ឈ្មោះ ខាល អ៊ីប (Cald Ip)។ លោកបានបដិសេធថា លោកមិនមានទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយ លោក ជេម ម៉ាន់សាំងឡៅ ឡើយ។
ទោះជាយ៉ាងណាក្ដី បញ្ជីពាណិជ្ជកម្មរបស់ក្រសួងពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជា មិនមានឈ្មោះ លោក ខាល អ៊ីប ឈរឈ្មោះជាម្ចាស់ភាគហ៊ុននេះទេ ដោយក្រុមហ៊ុននេះមានម្ចាស់ភាគហ៊ុនម្នាក់ទៀតក្រៅពីលោក សេន សុវណ្ណ គឺលោក ជេម ម៉ាន់សាំងឡៅ ដែលជាស្ថាបនិករបស់ក្រុមហ៊ុន វណ្ណី បាយអូ រីស៊ើច ដែលនាំស្វាក្ដាមទៅសហរដ្ឋអាមេរិក។ តុលាការសហរដ្ឋអាមេរិក កាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២ បានចោទប្រកាន់លោក ជេម ម៉ាន់សាំងឡៅ រួមជាមួយនឹងបុគ្គលិករបស់គាត់ចំនួន ៥នាក់ និងមន្ត្រីក្រសួងកសិកម្មកម្ពុជាជាន់ខ្ពស់ ២នាក់ទៀតថា បាននាំចេញសត្វស្វាក្ដាមដោយខុសច្បាប់រាប់ម៉ឺនក្បាលទៅសហរដ្ឋអាមេរិក។
វិទ្យុអាស៊ីសេរីមិនអាចទាក់ទងអ្នកនាំពាក្យក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ អ្នកនាង អ៊ឹម រចនា ដើម្បីសុំការបកស្រាយជុំវិញបញ្ហានេះបានទេ នៅថ្ងៃទី១៨ ខែមករា។
ជុំវិញរឿងនេះ ស្ថាបនិកអង្គការមាតាធម្មជាតិ លោក អាឡិច ហាន់ដ្រូហ្គន់សាឡេស ដេវិតសុន (Alejandro Gonzalez Davidson) យល់ឃើញថា ការរកឃើញនេះគឺជាភស្តុតាងបញ្ជាក់អំពីវិនាសកម្មស្វាក្ដាមនៅប្រទេសកម្ពុជា ដែលត្រូវបានក្រុមឈ្មួញទុច្ចរិត និងមន្ត្រីខិលខូចឃុបឃិតគ្នាជួញដូរដោយខុសច្បាប់។ ទោះជាយ៉ាងណា លោកយល់ឃើញថា រដ្ឋាភិបាលនឹងបន្តការពារមន្ត្រី និងឈ្មួញខិលខូចព្រោះរដ្ឋាភិបាល បានបង្កើតអំពើពុករលួយជាប្រព័ន្ធ ដើម្បីការពារគ្នាទៅវិញទៅមក និងយកលុយពីអំពើពុករលួយទាំងនេះ ឧបត្ថម្ភគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាក្នុងយុទ្ធនាការបោះឆ្នោត។ ក្នុងនាមជាសកម្មជនបរិស្ថាន និងស្រលាញ់សត្វព្រៃ លោក អាឡិច សំណូមពរឱ្យបណ្ដាប្រទេសទាំងអស់នៅលើពិភពលោក បញ្ឈប់ការនាំចូលសត្វស្វាជាបន្ទាន់ ដើម្បីធានាដល់សុវត្ថិភាពស្វាក្ដាមនៅប្រទេសកម្ពុជា។
លោក អាឡិច៖ «គណបក្សប្រជាជនដាច់ខាតត្រូវតែទទួលថវិកាពីក្រុមហ៊ុនធំៗ នៅកម្ពុជា ជាពិសេស ក្រុមហ៊ុនដែលប្រព្រឹត្តិសកម្មភាពខុសច្បាប់ ឧទាហរណ៍ថា កាប់ឈើ បូមខ្សាច់ខុសច្បាប់នាំទៅប្រទេសសិង្ហបុរី(Singapore)ឬក៏បូមខ្សាច់តាមទន្លេមេគង្គ លុបបឹង ជួញដូរសត្វស្វាទៅអាមេរិកហ្នឹង គឺក្រុមហ៊ុនដែលពាក់ព័ន្ធសកម្មភាពកខ្វក់ ឬក៏សកម្មភាពខុសច្បាប់ហ្នឹង ត្រូវតែជួយគណបក្សប្រជាជន។ ពាលត្រូវតែជួយពាល ដោយសារអាហ្នឹងវាមិនមែនត្រឹមតែជារដ្ឋាភិបាលមួយដែលផ្ដាច់ការទេ ជារដ្ឋាភិបាលមួយដែលសុទ្ធតែថ្នាក់លើហ្នឹងសុទ្ធតែរកស៊ីខុសច្បាប់ សុទ្ធតែជើងកាង សុទ្ធតែម៉ាហ្វៀ(ឧក្រិដ្ឋជន)ហ្នឹង សុទ្ធតែGangster (មនុស្សខិលខូច)ហ្នឹង»។
ការរកឃើញថ្មីនេះ គឺជាភស្តុតាងថ្មីបន្ថែមទៀត ពីលើការចោទប្រកាន់របស់ក្រសួងយុត្តិធម៌សហរដ្ឋអាមេរិកទៅលើ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃក្រសួងកសិកម្មកម្ពុជា ២នាក់កន្លងមក ដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធជាមួយការជួញដូរស្វាក្ដាមដោយខុសច្បាប់។ បុគ្គលទាំងពីររូបនោះ គឺម្នាក់ជាប្រធាននាយកដ្ឋានសត្វព្រៃ និងជីវចម្រុះនៃក្រសួងកសិកម្ម លោក គ្រី ម៉ះផល និងម្នាក់ទៀតជាអគ្គនាយករដ្ឋបាលព្រៃឈើ លោក កែវ អូម៉ាលីស។ ករណីជួញដូរស្វាក្ដាមដោយខុសច្បាប់ក្នុងទំហំទឹកប្រាក់រាប់លានដុល្លារនេះ ក៏ត្រូវបានសង្ស័យថា មានពាក់ព័ន្ធជាមួយគណបក្សកាន់អំណាចផងដែរ ដោយក្រុមហ៊ុន វណ្ណី បាយអូ រីស៊ើច ធ្លាប់បានឧបត្ថម្ភសាច់ប្រាក់ចំនួន ១ម៉ឺនដុល្លារអាមេរិក (១០.០០០ដុល្លារ) ទៅដល់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដើម្បីគាំទ្រយុទ្ធនាការបោះឆ្នោត កាលពីឆ្នាំ២០១៨៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។