សង្គមស៊ីវិល និងប្រជាពលរដ្ឋរិះគន់អាជ្ញាធរខេត្តកែប ដែលនៅបន្តចាក់លុបឆ្នេរសមុទ្រ ថាជាការធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់បរិស្ថានឆ្នេរសមុទ្រ និងដីភ្នំដែលកាយចេញពីតំបន់ឧទ្យានអភិរក្សក្រុងកែបកំពុងរងការបំផ្លិចបំផ្លាញយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ ចំណែកឯអាជីវករលក់ដូរនៅចំណុចឆ្នេរជ្រោយដូង ត្អូញត្អែរពីការលំបាកប្រកបអាជីវកម្មរបស់ពួកគេដោយសារតែអាជ្ញាធរចាក់ដីលុបសមុទ្រពង្រីកឆ្នេរនេះ។
បន្ទាប់ពីអាជ្ញាធរខេត្តកែបបានចាក់ដីលុបឆ្នេរសមុទ្រ ដើម្បីពង្រីកច្រាំងឆ្នេរ អាជីវករលក់ដូរ ៧៤គ្រួសារ រស់នៅក្រុងកែប ឱ្យដឹងថា ពួកគេកំពុងប្រឈមបញ្ហា សេដ្ឋកិច្ចគ្រួសារយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ ពួកគេត្អូញត្អែរថា ចាប់តាំងពីមានគម្រោងអភិវឌ្ឍលុបឆ្នេរសមុទ្រកន្លងមកនេះ ការប្រកបអាជីវកម្មលក់ដូររបស់អាជីវករធ្លាក់ចុះដុនដាប ព្រោះគ្មានភ្ញៀវទេសចរមកកម្សាន្តដូចមុនឡើយ។
អាជីវករអ្នកលក់នៅឆ្នេរជ្រោយដូងម្នាក់ថ្លែងសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះ ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីកាលពីថ្ងៃទី២១ ខែកញ្ញាថា មកទល់ពេលនេះ អាជ្ញាធរខេត្តកែបបានចាក់ដីលុបសមុទ្របានប្រមាណ ៨០% ហើយនៃគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍។ លោកស្រីបន្តថា កាលមិនទាន់មានគម្រោងនេះអាជីវករ ៧៤គ្រួសារ អាចរកប្រាក់ចំណូលបានខ្ពស់សម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពគ្រួសារ និងដោះបំណុលធនាគារ។ លោកស្រីបញ្ជាក់ថា គ្រួសារលោកស្រីមិនមានមុខរបរអ្វីក្រៅពីលក់ដូរនៅឆ្នេរជ្រោយដូងនោះទេ ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្ន អាជីវករទាំងអស់មានជីវភាពលំបាកព្រោះមិនមានភ្ញៀវមកកម្សាន្តនៅចំណុចឆ្នេរជ្រោយដូងដូចពេលមុនឡើយ៖ « អាជីវករ និងប្រជាជននៅកែបអត់សប្បាយចិត្តទេ ហើយបើចាក់លុបឆ្នេរហើយ វិនិយោគឱ្យក្រុមហ៊ុនឯកជនទៀត ពួកយើងរឹតតែសោកស្ដាយខូចចិត្ត។ ធម្មតាពួកខ្ញុំមករកស៊ីជំពាក់លុយធនាគារ ហើយតាំងពីកូវីដមកចំណូលធ្លាក់អស់ ហើយយើងជំពាក់ធនាគារផង ចិញ្ចឹមគ្រួសារផង » ។
អាជីវករូបនេះសោកស្ដាយតំបន់រមណីយដ្ឋានឆ្នេរដ៏មានសក្ដានុពល ដែលធ្លាប់មានភ្ញៀវទេសចរមកលេងកម្សាន្ត ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្នឆ្នេរជ្រោយដូង ដែលខ្សាច់សក្បុសដ៏ស្រស់ស្អាតនេះ នឹងបាត់រូបរាងរយៈពេលដ៏ខ្លីខាងមុខនេះ។ លើសពីនេះ លោកស្រីបារម្ភថា បើថ្ងៃអនាគតចំណុចឆ្នេរជ្រោយដូងប្រែក្លាយជាតំបន់អគារវិនិយោគរបស់ក្រុមហ៊ុនចិន និងអ្នកមានអំណាច។ លោកស្រីថាអាជីវករទាំងអស់នឹងបាត់បង់កន្លែងប្រកបអាជីវកម្ម ហើយនឹងមានជីវភាពកាន់តែដុនដាប ព្រោះតំបន់នោះឆ្នាំងបាយ និងអាយុជីវិតរបស់ពួកគេ។
ស្រដៀងគ្នានេះដែរ អាជីវករម្នាក់ទៀតឈ្មោះ លោកស្រី ចាន់ ស្រីម៉ៅ ថ្លែងថា ការប្រកបរបរលក់ដូររបស់លោកស្រីបានធ្លាក់ចុះ ព្រោះមិនមានភ្ញៀវមកអង្គុយនៅខ្ចូស (Kiosk) និងមកមុជលំហែកាយដូចពេលកន្លងទៅឡើយ។ លើសពីនេះ លោកស្រីថា បរិយាកាសនៅតំបន់នោះមិនអំណោយផល ដោយសាររថយន្តដឹកដីជាច្រើនគ្រឿង បើកឆ្លងកាត់មុខតូបរបស់ពួកគេជារៀងរាល់ថ្ងៃ ដែលធ្វើឱ្យពួកគេពិបាករកប្រាក់ចំណូល។ លោកស្រីបន្ថែមថា កន្លងមកធ្លាប់មានវិនិយោគិនជនជាតិចិន ចុះមកសិក្សាពីគម្រោងអភិវឌ្ឍនៅចំណុចឆ្នេរជ្រោយដូងជាបន្តបន្ទាប់ ហើយលោកស្រីបារម្ភថា ប្រសិនមានគម្រោងអភិវឌ្ឍទីក្រុងរណបថ្មីដូចនៅក្រុងកំពង់សោម អាជីវករទាំង ៧៤គ្រួសារប្រឈមនឹងបាត់បង់មុខរបរ៖ « សោកស្ដាយដែរ ប្រសិនបើទៅមុខក្លាយជាក្រុមហ៊ុនចិន អាជីវករនៅហ្នឹងអត់មានកន្លែងរកស៊ីទេ ហើយប្រជាជនអត់មានកន្លែងរកស៊ីកាន់តែក្រទៅហើយ។ ខ្ញុំមានការសោកស្ដាយដែរ ឆ្នេរសមុទ្រពេលចាក់អញ្ចឹងធ្វើឱ្យបាត់បង់សម្រស់ធម្មជាតិ ភ្នំកាយអស់អញ្ចឹងទៅខូចខាតបរិស្ថាន ខ្លាចថាពេលមានភ្លៀងហូរច្រោះដីទៀត » ។
វិទ្យុអាស៊ីសេរីបានព្យាយាមទាក់ទងអភិបាលខេត្តកែប លោក សោម ពិសិដ្ឋ អ្នកនាំពាក្យសាលាខេត្តកែប លោក វ៉ោ សុខា និងអ្នកនាំពាក្យក្រសួងបរិស្ថាន លោក នេត្រ ភត្រ្តា នៅថ្ងៃទី២១ កញ្ញា ដោយសារទូរស័ព្ទហៅចូលជាច្រើនដងតែគ្មានអ្នកទទួល។
ប៉ុន្តែអ្នកនាំពាក្យសាលាខេត្តកែប លោក វ៉ោ សុខា បានប្រាប់សារព័ត៌មានក្នុងស្រុកវីអូឌី (VOD) ថា ការលុបសមុទ្រនេះ គឺរដ្ឋបាលខេត្តកែបមានគោលបំណងពង្រីកសក្ដានុពល ដើម្បីឱ្យភាពងាយស្រួលសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរទស្សនាលំហែកាយនៅតំបន់នោះ។ អ្នកនាំពាក្យរូបនេះ បានអះអាងថាគម្រោងលុបឆ្នេរសមុទ្រនេះ មិនបានផ្តល់ឱ្យក្រុមហ៊ុនឯកជនណាមួយឡើយ ប៉ុន្តែលោកថា ក្រុមហ៊ុនឯកជនមានការស្នើសុំឯកភាពពីថ្នាក់ជាតិ និងក្រុមប្រឹក្សាអភិវឌ្ឍកម្ពុជាជាមុន។
ជុំវិញរឿងនេះ សង្គមស៊ីវិល និងក្រុមអ្នកការពារបរិស្ថានព្រួយបារម្ភថា ចំណុចឆ្នេរជ្រោយដូង នឹងអាចប្រែក្លាយជាទីក្រុងទំនើប មានអគារវិនិយោគក្រុមហ៊ុនចិន និងអ្នកមានអំណាចទៅថ្ងៃអនាគត ដោយសារតែអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានអនុវត្តគម្រោងលុបឆ្នេរសមុទ្រនេះធ្វើឡើងយ៉ាងតក់ក្រហល់ គ្មានការចេញអនុក្រឹត្យស្ដីពីអនុបយោគនៃទំហំផ្ទៃដីសមុទ្រពីរដ្ឋាភិបាលនៅឡើយ។
ប្រធានសមាគមប្រជាធិបតេយ្យឯករាជ្យ នៃសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ (IDEA) លោក វ៉ន ពៅ មានប្រសាសន៍ថា ប្រសិនបើទៅថ្ងៃខាងមុខឆ្នេរជ្រោយដូងលេចចេញគម្រោងអគារវិនិយោគក្រុមហ៊ុនចិន និងអ្នកមានអំណាច រដ្ឋាភិបាល និងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ត្រូវបង្ហាញរបាយការណ៍ ដើម្បីធានាថាសំណង់ទាំងនោះ ធ្វើឡើងដើម្បីលើកកម្ពស់សេដ្ឋកិច្ចប្រជាជនមូលដ្ឋាន និងមានតម្លាភាព។ លោកសង្កត់ធ្ងន់ថា អំឡុងការរីករាលដាលជំងឺកូវីដ-១៩ អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន គួរតែផ្តល់ជំនួយ និងលើកស្ទួយដល់អ្នកប្រកបរបរនៃសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ។ លោកជំរុញអាជ្ញាធរខេត្តកែប ឱ្យពិនិត្យពិចារណា រកដំណោះស្រាយដល់អាជីវករ ដែលប្រឈមនឹងបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចប៉ះពាល់នៃគម្រោងអភិវឌ្ឍឆ្នេរសមុទ្រនេះ៖ « រដ្ឋនៅពេលដែរអភិវឌ្ឍអ្វីមួយ ធ្វើឱ្យបាត់ប្រាក់ចំណូល ឬបាត់អាជីវកម្មរបស់ពួកគាត់ រដ្ឋគួរពិចារណាដែរ។ កាលការអភិវឌ្ឍនោះធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ជីវភាពប្រជាពលរដ្ឋគឺជារឿងមួយថា ការអភិវឌ្ឍនោះ គឺមិនបានគិតទុក្ខលំបាកប្រជាពលរដ្ឋ និងគោលការណ៍ដែរមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញថា ជាអ្នកធានាពីជីវភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ អ៊ីចឹងកាលណាលុបឆ្នេរនេះធ្វើឱ្យដល់អាជីវកម្ម បាត់មុខរបរពលរដ្ឋជាចំណុចមួយ ដែលខ្ញុំគិតថា ជីវភាពប្រជាពលរដ្ឋដើរថយក្រោយ » ។
ចំណែកឯស្ថាបនិកចលនាមាតាធម្មជាតិលោក អាឡិចហាន់ដ្រូ ហ្គន់ហ្សាឡេស ដេវិតសិន (Alejandro Gonzalez-Davidson) ថា អាជ្ញាធរខេត្តអនុវត្តគម្រោងលុបឆ្នេរសមុទ្រកន្លងមកនេះ មិនមានតម្លាភាព និងគិតគូរពីផលប៉ះពាល់សង្គមឱ្យបានល្អិតល្អន់។ លោក អាឡិច រិះគន់របបលោក ហ៊ុន សែន ថា ការលុបឆ្នេរសមុទ្រ លុបបឹងកន្លងមកនេះ ប្រជាជនមូលដ្ឋានប្រឈមរងគ្រោះដោយសារទឹកជំនាន់នៅរដូវវស្សាជាបន្តបន្ទាប់។ លើសពីនេះ ធ្វើឱ្យបាត់បង់ធនធានជីវចម្រុះ ផ្ទៃទឹកសមុទ្ររងការបំពុល ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យមច្ឆាជាតិហិនហោចនៅថ្ងៃអនាគត។ លោក អេឡិច លើកទឹកដល់របបឯកបក្ស គួរតែបញ្ឈប់វប្បធម៌បំផ្លាញធម្មជាតិក្រោមហេតុផលនេះ ដើម្បីទុកធនធានធម្មជាតិមួយចំណែកតូចឱ្យមនុស្សជំនាន់ក្រោយបានស្គាល់៖ « ការអភិវឌ្ឍទីក្រុងរណបក្ដី លុបបឹងក្ដី ហើយឥឡូវលុបសមុទ្រកែបនេះ គឺជារឿងដែលប្រជាពលរដ្ឋក្នុងមូលដ្ឋាន និងសកម្មជនបរិស្ថានគួរឱ្យបារម្ភបំផុត។ ក្រុមហ៊ុនចិន វិស័យឯកជនក្ដី វិស័យរដ្ឋក្ដី វិនិយោគនៅប្រទេសកម្ពុជាដឹងថាការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សកើតឡើង ប្រជាជនក្នុងមូលដ្ឋានមិនសប្បាយចិត្ត អត់ចំណេញទេ » ។
ច្បាប់ស្ដីពីការគ្រប់គ្រងប្រើប្រាស់ និងការចាត់ចែងលើទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋ មាត្រា ៥ ចែងថា ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់រដ្ឋដែលកើតមានពីធម្មជាតិមានជាអាទិ ឆ្នេរសមុទ្រ បឹង ព្រៃឈើ ទន្លេ កោះ រ៉ែ ភ្នំ ស្ថិតក្រោមអធិបតេយ្យ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។ ទ្រព្យសម្បត្តិសាធារណៈរបស់រដ្ឋ មកជាទ្រព្យសម្បត្តិឯកជនរបស់រដ្ឋ មាត្រា ២៧ ចែងថា លក្ខណនៃការប្រើប្រាស់របស់រដ្ឋត្រូវតែបម្រើប្រយោជន៍ជាសាធារណៈ និងមានការធ្វើអនុបយោគ កំណត់ដោយអនុក្រឹត្យមានហត្ថលេខានាយករដ្ឋមន្ត្រី។
ប្រជាពលរដ្ឋ និងក្រុមអ្នកការពារបរិស្ថាន បង្ហាញពីការស្ដាយស្រណោះធនធានព្រៃ និងដីតំបន់ភ្នំឧទ្យានជាតិភ្នំកែប និងភ្នំវល្លិដែលជារមណីយដ្ឋានដ៏ល្បីល្បាញ ត្រូវគេបំផ្លិចបំផ្លាញធ្វើអាជីវកម្ម ដើម្បីយកថ្ម និងអាចម៍ដីដើម្បីចាក់លុបឆ្នេរសមុទ្រកន្លងមកនេះ។ ក្រៅពីការអភិវឌ្ឍនេះ ប្រជាពលរដ្ឋក្រុងកែបអះអាងថា តំបន់ចង្កេះភ្នំចំណាក់ចង្អើរ ត្រូវបានក្រុមអ្នកមានអំណាចដែលឪពុកក្មេកអភិបាលខេត្តកែប គឺលោក ថោង ខុន និងមេប៉ូលីសស័ក្ដិបួនកន្លះ លោក ខុន មុន្នីឧត្តម មានរថយន្តដឹកដី និងគ្រឿងចក្ររាប់សិបគ្រឿងធ្វើអាជីវកម្មថ្មភ្នំយកអាចម៍ដីលក់ឱ្យក្រុមហ៊ុនឯកជនយ៉ាងគគ្រឹកគគ្រេង៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។