សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញកំណត់យកថ្ងៃទី២ ខែកក្កដា ដើម្បីប្រកាសសាលក្រមទៅលើសកម្មជនការពារបរិស្ថានទាំង ១០រូប ដោយក្នុងនោះមានសកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិចំនួន ៧រូប។ ទោះជាយ៉ាងណាក្ដី សកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិសោកស្ដាយ ដែលតុលាការមិនព្រមទទួលយកភស្តុតាងដោះបន្ទុករបស់ខ្លួនបង្ហាញក្នុងសវនាការ។
សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ នៅថ្ងៃទី២៤ មិថុនា បានបិទបញ្ចប់ការជំនុំជម្រះទៅលើសកម្មជនការពារបរិស្ថានចំនួន ១០ នាក់ ពាក់ព័ន្ធនឹងបទចោទប្រកាន់ «ប្រមាថចំពោះអង្គព្រះមហាក្សត្រ និងរួមគំនិតក្បត់» ដែលបានប្រព្រឹត្តពីឆ្នាំ២០១២ ដល់ឆ្នាំ២០២១។
មុនចូលសវនាការសកម្មជនការពារបរិស្ថាន ដែលមានវត្តមានទាំង ៥នាក់ រួមមាន កញ្ញា ឡុង គន្ធា លោក យីម លាងហ៊ី លោក ថុន រដ្ឋា កញ្ញា ភួន កែវរស្មី និងលោក លី ចាន់ដារ៉ាវុត ចូលរួមសវនាការ ដោយពាក់អាវ ដែលមានរូបដើមកោងកាង និងពាក្យពាមក្រសោប។ ចំណែកសកម្មជន ៥នាក់ទៀត រួមមាន កញ្ញា ស៊ុន រដ្ឋា លោក ពក ខឿយ លោក ប៉ិញ ពិសិដ្ឋ លោកស្រី រ៉ី រក្សា និងលោក អាឡិច បន្តអវត្តមាននៅក្នុងសវនាការ។
សវនាការបានចាប់ផ្ដើមដោយមានការបញ្ចាំងវីដេអូ ២ឃ្លិប កាលពីឆ្នាំ២០២១ ដែលលោក អាឡិច ហាន់ដ្រូ ហ្គន់សាឡេស ដេវិតសុន និងសកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិផ្សេងទៀត ចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំ (Zoom)។ ក្នុងវីដេអូនោះ ពួកគេបាននិយាយពីបញ្ហាផ្សេងៗ រួមមាន ក្រុមហ៊ុនជីកយករ៉ែម៉ាសទាំងគ្មានអាជ្ញាបណ្ណ បញ្ហាប្រឈមរបស់ពលរដ្ឋអំឡុងកូវីដ១៩។ លោក អាឡិច ក៏បានគូសគំនូរជីវចល និងធ្វើបទបង្ហាញថា អតីតនាយករដ្ឋមន្រ្តី លោក ហ៊ុន សែន មានអំណាចគ្រប់គ្រងរដ្ឋតែម្នាក់ឯង និងដើរតួជំនួសស្ដេច។
ក្រោយពេលតុលាការចាក់វីដេអូរួច សកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិទាំងប្រាំនាក់ បានស្នើសុំចៅក្រមឱ្យអនុញ្ញាតឲ្យពួកគេបង្ហាញវីដេអូកន្លងមក ដែលបានធ្វើសកម្មភាព ដើម្បីបរិស្ថាន ដូចជា សកម្មភាពផ្សព្វផ្សាយពីកោះកុងក្រៅ និងវីដេអូបង្ហាញអំពីការបង្ហូរទឹកស្អុយចូលសមុទ្រ នៅខេត្តព្រះសីហនុជាដើម។ ទោះជាយ៉ាងណាក្ដី ចៅក្រម និងតំណាងអយ្យការបដិសេធសំណូមពររបស់សកម្មជន ដោយលើកឡើងថា សកម្មភាពបរិស្ថានមិនបានពាក់ព័ន្ធនឹងបទចោទ។
សវនាការនេះមានប្រធានចៅក្រមជំនុំជម្រះ អ្នកស្រី អ៊ុក រ៉េតគន្ធា និងតំណាងអយ្យការ លោក សេង ហៀង ។ សវនាការនេះ ក៏មានមន្ត្រីតំណាងទូតសហភាពអឺរ៉ុប មន្ត្រីតំណាងអង្គការសហប្រជាជាតិ សង្គមស៊ីវិល និងយុវជនចូលរួមឃ្លាំមើលផងដែរ។
ក្រោយចេញពីបន្ទប់សវនាការសកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិ កញ្ញា ភួន កែវរស្មី ថ្លែងថា កញ្ញាសោកស្ដាយ ដែលចៅក្រមលើកយកវីដេអូពីតំណាងអយ្យការមកបង្ហាញ ដើម្បីដាក់បន្ទុកលើពួកគេ និងបដិសេធមិនលើកយកវីដេអូធ្វើការងារបរិស្ថានរបស់ពួកគេមកបង្ហាញ។ កញ្ញាយល់ថា ចៅក្រមមិនបានដើរតួជាអាជ្ញាកណ្ដាលទេ គឺចៅក្រមតែងតែមានភាពលំអៀងទៅខាងតំណាងអយ្យការ។
កញ្ញា ភួន កែវរស្មី ចាត់ទុកសវនាការកន្លងមកនេះមិនមានភស្តុតាងណាមួយ ដើម្បីចោទប្រកាន់មកលើសកម្មជននោះទេ ប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញ កញ្ញាថា ជាសវនាការមួយ ដើម្បីចោទប្រកាន់មកលើសកម្មជន ដែលស្រឡាញ់បរិស្ថានប៉ុណ្ណោះ។
សកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិ កញ្ញា ឡុង គន្ធា ថា បើទោះបីជាកញ្ញា និងសកម្មជនផ្សេងទៀត នឹងត្រូវបានកាត់ទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគារម្ដងទៀតយ៉ាងណាក្ដី ប៉ុន្តែកញ្ញាចង់ឃើញពលរដ្ឋ និងយុវជនផ្សេងទៀតបន្តចូលរួមការពារធនធានធម្មជាតិទាំងអស់គ្នា។
មន្ត្រីសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក លោក យី សុខសាន្ត ដែលឃ្លាំមើលក្នុងសវនាការកត់សម្គាល់ឃើញថា សវនាការទាំងប្រាំលើកមកនេះ តុលាការនៅមិនទាន់មានភស្តុតាងជាក់លាក់ណាមួយ ដើម្បីអាចចោទប្រកាន់មកលើសកម្មជនទាំងនេះនោះទេ។ លោកស្នើដល់រដ្ឋាភិបាលទម្លាក់ការចោទប្រកាន់ទៅលើពួកគេ និងគួរងាកមកលើកទឹកចិត្តពួកគេឱ្យបន្តការពារបរិស្ថានបន្តទៀត។
សកម្មជនទាំង ១០រូប ត្រូវបានចោទប្រកាន់អំពីបទរួមគំនិតក្បត់ តាមមាត្រា៤៥៣ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ ដែលត្រូវប្រឈមមុខនឹងការផ្ដន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារចំនួន ១០ឆ្នាំ។ ចំណែកសកម្មជនចំនួន ៣រូប ដែលរួមមាន កញ្ញា ស៊ុន រដ្ឋា លោក យីម លាងហ៊ី និង លោក អាឡិច ហាន់ដ្រូហ្គន់សាឡេស ដេវិតសុន រងការចោទពីមួយបទទៀតគឺ បទប្រមាថចំពោះអង្គព្រះមហាក្សត្រ យោងតាមមាត្រា ៤ ៣ ៧ ស្ទួន នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ។
អង្គការជាតិ និង អន្តរជាតិ នាពេលកន្លងមកបានទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលទម្លាក់ការចោទប្រកាន់មកលើសកម្មជនទាំងនេះ។ ជាក់ស្ដែង អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ (HRW) បានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែមិថុនា ថា អាជ្ញាធរកម្ពុជាកំពុងកាត់ទោសសកម្មជនបរិស្ថានចំនួន ១០នាក់ ក្រោមរូបភាពនយោបាយ ដើម្បីបំបិទមាត់អ្នក ដែលហ៊ានរិះគន់គោលនយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាល៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។