ក្នុងរយៈពេល៤ឆ្នាំមកនេះ ទំនប់វារីអគ្គិសនីនៅទន្លេមេគង្គផ្នែកខាងលើ របស់ប្រទេសចិន និងការ បូមយករ៉ែខ្សាច់ ក្នុងទ្រង់ទ្រាយធំពីបាតទន្លេ បានធ្វើឱ្យទន្លេមេគង្គនៅផ្នែកខាងក្រោម ទទួលរបបទឹកមិនគ្រប់គ្រាន់ ហើយបង្កឱ្យប៉ះពាល់ដល់បញ្ហាបរិស្ថាន ជីវចម្រុះ ការប្រកបរបរនេសាទព្រមទាំង ការធ្វើកសិកម្មជាដើម។
ដោយសារតែរបបទឹកទន្លេមេគង្គ នៅផ្នែកខាងលើ មានការរាំងខ្ទប់ដោយទំនប់វារីអគ្គិសនីនេះ វាក៏កំពុងជះឥទ្ធិពលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់មកដល់បឹងទន្លេសាបរបស់កម្ពុជាផងដែរ។
ក្រុមអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល និងប្រជានេសាទមួយចំនួន ដែលរស់នៅតាមបណ្ដោយដងទន្លេមេគង្គ ជំរុញ ឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ត្រូវតែធ្វើការងារជាមួយនឹងប្រទេសដែលពាក់ព័ន្ធ ដោយពិភាក្សាគ្នា ដើម្បីរកដំណោះ ស្រាយដ៏ចាំបាច់ ចំពោះទំនប់វារីអគ្គិសនីនៅទន្លេមេគង្គខាងលើ ដែលកំពុងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងដល់បរិស្ថាន និងការរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋតាមដងទន្លេមេគង្គក្រោម។
ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលរស់នៅភូមិទន្សោង ឃុំសៀមបូក ស្រុកសៀមបូក ខេត្តស្ទឹងត្រែងម្នាក់ ក្នុងចំណោម ប្រជានេសាទជាច្រើនទៀត លោកស្រី ខា ស្រស់ មានប្រសាសន៍ថា ចាប់តាំងតែពីអំឡុងឆ្នាំ២០១៩មក ការនេសាទ ត្រីនៅតាមទន្លេមេគង្គក្រោមរបស់គាត់ គឺមិនប្រសើរដូចកាលពីមុនទេ។លោកស្រី ខា ស្រស់ មានប្រសាសន៍ទៀតថា បច្ចុប្បន្ននេះ រូបគាត់មិនមែនមានកង្វល់តែលើការនេសាទត្រីប៉ុណ្ណោះទេ គឺមាន បញ្ហាជាច្រើនទៀត ដូចជាទឹកទន្លេឡើងនិងស្រកខុសប្រក្រតីធ្វើឱ្យច្រាំងទន្លេបាក់ដីស្ទើរគ្រប់កន្លែង រកដី ដាំបន្លែក៏មិនបាន។ ចំណែកនៅរដូវប្រាំងវិញទឹកទន្លេក៏មានកើតស្លែច្រើន ប្រសិនបើចុះទៅងូតក៏មិនបាន ដោយអាចកើតរមាស់និងជម្ងឺផ្សេងៗ។
លោកស្រី ខា ស្រស់៖ «កាលពីមុនដូចនៅតាមកំពង់ទឹក ដាក់មងអីបានសុទ្ធតែត្រីប៉ាស៊ីអ៊ី ត្រីប៉ាវ៉ា។តាមដងទន្លេពេលទឹកស្រកពីដើមមកយើងដាំស្ពៃ ស្លឹកគ្រៃ ត្រប់ដាំម្ទេស ដូចជាល្ពៅ ដាំទៅបានបេះត្រួយមកស្ល បានលក់។ ឥឡូវដីវាបាក់គ្រប់កន្លែង រកកន្លែងដាំគ្មាន»។
គណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ (MRC)ថ្នាក់តំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងមជ្ឈមណ្ឌលសហប្រតិបត្តិការធនធានទឹក ឡានឆាងមេគង្គ (Lancang-Mekong)របស់ចិនបានបង្ហាញការរកឃើញរួមគ្នា កាលពីដើមខែតុលា កន្លងទៅ ថា ទំនប់វារីអគ្គិសនីរបស់ប្រទេសចិន ក៏ដូចជាការជីកយករ៉ែខ្សាច់ ទ្រង់ទ្រាយដ៏ធំពីបាតទន្លេ ព្រមទាំងការ សង់ទំនប់វារីអគ្គិសនី របស់ប្រទេសមួយចំនួនទៀត នៅផ្នែកខាងលើទន្លេមេគង្គ បានជះឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងមកទន្លេមេគង្គខាងក្រោម។
ក្នុងរយៈពេលពីរទសវត្សចុងក្រោយនេះ មានការប៉ះពាល់ជាច្រើននៅទន្លេមេគង្គផ្នែកខាងក្រោមដូចជាមានទឹកជំនន់ គ្រោះរាំងស្ងួត មិនសមស្របតាមរដូវកាល កម្រិតទឹកទាបនៅរដូវប្រាំង ការធ្លាក់ចុះបរិមាណនៃដីល្បាប់ជីវជាតិតាមដងទន្លេ ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ការបង្កឱ្យប៉ះពាល់ដល់ព្រៃឈើ ព្រៃកោងកាង វិស័យជលផល ប៉ះពាល់ដល់វិស័យកសិកម្មនិងការប្រើប្រាស់ទឹកតាមដងទន្លេជាដើម។
ការថយចុះបរិមាណដីល្បាប់ជីវជាតិនៅតាមដងទន្លេមេគង្គក្រោម បង្កឱ្យមានផលវិបាកដល់ប្រជាជន ប្រមាណជាង៦០លាននាក់ ក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ដែលពឹងផ្អែកលើទន្លេមេគង្គសម្រាប់រកប្រាក់ចំណូល ពីកសិកម្មការនេសាទនិងវារីវប្បកម្ម។
ដោយសារតែឥទ្ធិពលនៃការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនី របស់ចិននិងបណ្ដាប្រទេសមួយចំនួននៅផ្នែកខាងលើនៃទន្លេមេគង្គនេះ បានធ្វើឱ្យកម្ពុជាប៉ះពាល់ទាំងរបបទឹកកម្រិតទាប បរិស្ថាននិងប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅតាមបណ្ដោយដងទន្លេមេគង្គ និងជុំវិញបឹងទន្លេសាបផងដែរ។
បើទោះបីជាយ៉ាងណាអនុប្រធានអាជ្ញាធរជាតិបឹងទន្លេសាប លោក ហ៊ែល តូនី បានបដិសេធសុំមិនអធិប្បាយជុំវិញរឿងនេះទេ ដោយលោកជំរុញឱ្យសួរទៅអ្នកនាំពាក្យក្រសួងធនធានទឹកនិងឧតុនិយម។
លោក ហ៊ែល តូនី៖ «អ្នកនាំពាក្យឯកឧត្តម ច័ន្ទ យុត្ថា ព្រោះខ្ញុំក៏មិនអាចនិយាយបានដែរ ត្រូវមានអ្នកនាំពាក្យទៅតាមប្រព័ន្ធរដ្ឋបាល»។
វិទ្យុអាស៊ីសេរី មិនអាចសុំការពន្យល់ ពីអ្នកនាំពាក្យក្រសួងធនធានទឹកនិងឧតុនិយម លោក ច័ន្ទ យុត្ថា បានថាយ៉ាងណានៅឡើយ ដោយសារតែលោកមិនទទួលទូរស័ព្ទ។
មន្ត្រីអង្គការទន្លេបី លោក លាង ប៊ុនលាភ មានប្រសាសន៍ថា បើតាមលោកដឹង គឺប្រទេសចិនបានទប់ទឹក ទន្លេមេគង្គ នៅផ្នែកខាងលើសម្រាប់ទុកប្រើប្រាស់នៅរដូវប្រាំងផង និងសម្រាប់វារីអគ្គិសនីផង ព្រមទាំងការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីនៅឡាវផង ជាហេតុធ្វើឱ្យទន្លេមេគង្គផ្នែកខាងក្រោមប្រែប្រួលដូចជា ខ្វះ ទឹក នៅរដូវវស្សា ចំណែករដូវប្រាំងបែរជាមានទឹកជន់ ដោយសារការបង្ហូរទំនប់វារីអគ្គិសនីជាដើម។
លោក លាង ប៊ុនលាភ មានប្រសាសន៍ទៀតថា ដោយសារតែទន្លេមេគង្គ ក្រោមទទួលរបបទឹកកម្រិតទាប ក្នុងរយៈពេល៤ឆ្នាំមកនេះ វាធ្វើឱ្យមានបញ្ហាជាច្រើន ដូចជាប៉ះពាល់ដល់ជីវចម្រុះ បាត់បង់ដីល្បាប់ មានជី ជាតិ ដែលធ្លាប់តែហូរចាក់តាមមាត់ទន្លេព្រមទាំងបាត់ទឹកធំសម្រាប់ការធំធាត់របស់ព្រៃលិចទឹក និងធ្វើឱ្យមច្ឆាជាតិ ដែលធ្លាប់តែពង កូនតាមព្រៃលិចទឹក ត្រូវបាត់បង់ជម្រកនិងការបន្តពូជជាដើម។
លោក លាង ប៊ុនលាភ៖ «កាលណាបាត់ដីល្បាប់ បាត់ត្រីឆ្លងកាត់អីចឹងទៅទន្លេលែងជាទន្លេធម្មជាតិស្រដៀងទៅជាបឹងដោយសារវាដាច់មួយកង់ៗ។វាធ្វើឱ្យទឹកក៏មិនមានគុណភាពល្អប្រសើរហើយបម្រែបម្រួលទឹកក៏ឡើងចុះមិនទៀងទាត់ ជីវចម្រុះក៏បាត់បង់។ រឿងនេះជារឿងសំខាន់ សុំឱ្យរដ្ឋាភិបាលគិតគូរពីរឿងធ្វើម៉េចឱ្យទន្លេរបស់យើងស្ថិតនៅជាទន្លេធម្មជាតិ»។
ចំណែកនាយកអង្គការអឹម វី អាយ (Mvi) បណ្ឌិត លន់ ពេជ្រដារ៉ា មានប្រសាសន៍ប្រហាក់ប្រហែល គ្នានិងមន្ត្រីអង្គការទន្លេបីដែរថា ការប្រែប្រួលរបបទឹកទន្លេមេគង្គក្រោម បានធ្វើឱ្យមានការប្រែប្រួល ដល់បរិស្ថានទឹក ការបាក់ដីច្រាំងទន្លេ ប៉ះពាល់ដល់ការនេសាទត្រី ព្រមទាំងវិស័យកសិកម្ម ដែលប្រជាពលរដ្ឋ ធ្លាប់ដាំដុះ ចិញ្ចឹមជីវិតនៅតាមមាត់ទន្លេមេគង្គផង។
លោកបណ្ឌិត លន់ ពេជ្រដារ៉ា បានជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ត្រូវតែសិក្សា និងមានដំណោះស្រាយទៅលើបញ្ហាទាំងនេះ។
បណ្ឌិត លន់ ពេជ្រដារ៉ា៖ «គណៈកម្មាធិការទន្លេមេគង្គ បានទទួលស្គាល់ថា របបទឹកទន្លេមេគង្គ មានការផ្លាស់ប្ដូរ ឡើងចុះមិនទៀងទាត់។ ទី២ការកករឡើងដីល្បាប់ក៏ច្រើន ហើយនិងភាពរាំងស្ងួតបើសិនជាមានទឹកជំនន់ក៏ខ្លាំងដោយសារការបញ្ចេញទឹកពីទំនប់ខាងលើមកមិនទៀងទាត់។ ហ្នឹងប្រហែលជាទាមទារឱ្យមានការសិក្សាស្រាវជ្រាវឱ្យបានច្បាស់លាស់»។
អគ្គលេខាធិការទន្លេកម្ពុជា របស់វេទិកានៃអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលស្ដីពីកម្ពុជា ហៅកាត់ថា NGO Forum លោក ម៉ក់ ប៊ុនធឿន មានប្រសាសន៍ថា អង្គការរបស់លោកនិងអង្គការដៃគូ ជាច្រើនទៀតធ្លាប់បានចូលរួមផ្ដល់យោបល់ជាមួយស្ថាប័ននានាជាពិសេសជាមួយរាជរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីឱ្យយកបញ្ហាដែលប៉ះពាល់ជាច្រើន ដោយសារតែទំនប់វារីអគ្គិសនី នៅទន្លេមេគង្គផ្នែកខាងលើ ដើម្បីជជែកជាមួយប្រទេសដែលពាក់ព័ន្ធក្នុងការរកដំណោះស្រាយ។
លោក ម៉ក់ ប៊ុនធឿន៖ «សហគមន៍ដែលគាត់រស់តាមដងទន្លេមេគង្គហ្នឹង គឺជាសហគមន៍ដែលងាយទទួលរងផលប៉ះពាល់ជាងគេ ពីខេត្តស្ទឹងត្រែងមកខេត្តក្រចេះ កំពង់ចាមនិងបណ្ដាខេត្តដែលនៅជុំវិញបឹងទន្លេសាប ដោយសារទឹកពីទន្លេមេគង្គលើមកហូរចូលទន្លេសាប។ ស្រុកខ្មែរយើងកសិកម្មពឹងផ្អែកទៅលើទឹកភ្លៀងហើយទន្លេមេគង្គក៏ទទួលរងឥទ្ធិពលអំពីទឹកភ្លៀងដែរ»។
វេទិកាគណៈកម្មាធិការទន្លេមេគង្គ (MRC)ថ្នាក់តំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងមជ្ឈមណ្ឌលសហប្រតិបត្តិការធនធានទឹក ឡានឆាងមេគង្គ (Lancang-Mekong) លើកទី១៣ ដែលបានធ្វើឡើងនៅហ្លួងព្រះបាងប្រទេសឡាវ កាលពីដើមខែតុលា ក៏បានរកឃើញថា ទំនប់វារីអគ្គិសនី ណាំអ៊ូ (Nam Ou) ចុងក្រោយបង្អស់និងទំនប់វារីអគ្គិសនីចំនួនប្រាំពីរ ទៀតនៅក្នុងប្រទេសឡាវ ដែលផ្តល់ហិរញ្ញប្បទាន និងសាងសង់ដោយសាជីវកម្ម សំណង់ថាមពលរបស់រដ្ឋាភិបាលចិន បានលេចចេញជារូបរាងកាលពីឆ្នាំ២០២០។ ទំនប់ទាំងនេះត្រូវបានសាងសង់ដោយគ្មានវិធានការកាត់បន្ថយ និងបញ្ចៀសការប៉ះពាល់កំរិតទឹក បរិស្ថាននិងដីល្បាប់នៃទន្លេមេគង្គឡើយ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។