ពលរដ្ឋជាច្រើនគ្រួសាររស់នៅតាមបណ្តោយទន្លេមេគង្គ ក្នុងខេត្តកណ្តាល និងខេត្តកំពង់ចាម បង្ខំចិត្តលក់ផ្ទះ និងដីលំនៅឋាន ព្រោះបារម្ភពីអាជីវកម្មបូមខ្សាច់ បណ្តាលឱ្យបាក់ច្រាំងទន្លេមេគង្គទ្រង់ទ្រាយធំ។ អ្នកភូមិអះអាងថា ច្រាំងទន្លេមេគង្គប្រវែង ៣ គីឡូម៉ែត្រ ក្នុងស្រុកខ្សាច់កណ្តាល និងស្រុកស្រីសន្ធរ បន្តបាក់ស្រុតជារៀងរាល់ឆ្នាំ បណ្តាលឱ្យផ្ទះសម្បែងពលរដ្ឋជាច្រើនខ្នងស្រុតចុះទន្លេ។
ច្រាំងទន្លេមេគង្គប្រវែងជាង ៣គីឡូម៉ែត្រចាប់ពីចំណុចថ្មដា ភូមិជ័យ ឃុំមានជ័យ ខេត្តកំពង់ចាម រហូតទាល់នឹងភូមិត្រាំងលើ ស្រុកខ្សាច់កណ្ដាល និងឃុំរកាកោង ស្រុកមុខកំពូល ខេត្តកណ្តាល នៅតែបន្តបាក់ស្រុតជារៀងរាល់ឆ្នាំបណ្តាលឱ្យផ្ទះសម្បែងពលរដ្ឋជាច្រើនខ្នងផុងចូលទន្លេ។
បាតុភាពនេះ បានលងបន្លាចស្មារតីពលរដ្ឋ ដែលមានលំនៅឋាន តាមបណ្តោយមាត់ទន្លេមេគង្គ ដោយមានពលរដ្ឋខ្លះ រុះរើផ្ទះរំកិលទៅឆ្ងាយពីច្រាំងទន្លេ និងមានពលរដ្ឋខ្លះទៀត បង្ខំចិត្តលក់ផ្ទះក្នុងតម្លៃថោកៗ។
ពលរដ្ឋដែលមានលំនៅឋានជាប់មាត់ទន្លេ ក្នុងភូមិជ័យ ឃុំមានជ័យ ឱ្យដឹងថា ពេលនេះ គ្រឿងចក្រមិនក្រោម ៤០ គ្រឿងរួមមាន កាណូត និងសាឡង់ បន្តដឹកខ្សាច់ អណ្ដែតពេញទន្លេមេគង្គជារៀងរាល់ថ្ងៃ នៅចំណុចកោះរកា រហូតដល់ឃុំរកាកោង ខេត្តកណ្តាល ទល់នឹងឃុំមានជ័យ ស្រុកស្រីសន្ធរ ខេត្តកំពង់ចាម។ អ្នកភូមិថា អាជីវកម្មបូមខ្សាច់ខ្នាតធំទាំងនេះ កើតមានជិត ១០ ឆ្នាំមកហើយ។
ពលរដ្ឋរងគ្រោះ រស់នៅភូមិជ័យ ឃុំមានជ័យ លោក ម៉ាយ សាវែន ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរី នៅថ្ងៃទី១៨ វិច្ឆិកា ថា គ្រួសារលោក បង្ខំចិត្តរុះរើផ្ទះឈើ ២ដងមកហើយ ដើម្បីរំកិលទៅទីសុវត្ថិភាព ដោយសារតែច្រាំងទន្លេមេគង្គ បន្តបាក់ស្រុតជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ លោកថា ការរុះរើផ្ទះឈើម្តងៗ ត្រូវចំណាយប្រាក់ជាង ១ម៉ឺនដុល្លារ និងពេលវេលាជាច្រើនខែ ។ រីឯផ្ទះថ្ម ពុំអាចរុះរើបានឡើយ តែងតែបាក់ស្រុតចូលទន្លេអស់ជាច្រើនខ្នង។
លោកបន្ថែមថា មកទល់ពេលនេះ អ្នកភូមិរាប់រយគ្រួសារ បង្ខំចិត្តលក់ផ្ទះ តាមបណ្តោយមាត់ទន្លេក្នុងតម្លៃថោកៗ និងមានពលរដ្ឋខ្លះទៀត រុះរើផ្ទះ។
លោក ម៉ាយ សាវែន៖ «សរុបតាំងពីតាឯកមក ដល់ភូមិជ័យ ប្រហែលជារាប់រយគ្រួសារ មិនដឹងប៉ុន្មានរយ តែទន្លេបាក់រត់ហើយ ហើយតាមមាត់ទន្លេលក់ថោកៗ បើមិនរើទៅ ចូលទន្លេគ្មាននរណាសងយើងទេ។ ព្រួយបារម្ភពីអ្នកស្រុកបាក់ច្រាំង ដល់បាក់មិនដឹងទៅណា ក្រលក់ចោលទៅ»។
កសិកររូបនេះបន្ថែមថា កាលពីជាង ៤០ ឆ្នាំមុន អាងទន្លេមេគង្គនៅតំបន់ដែលលោករស់នៅ មានទទឹងជិត ១០០ ម៉ែត្រ ប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្ន ផ្ទៃទឹកទន្លេកាន់តែរីកធំឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំ ដោយមានប្រវែងទទឹង ៣ គីឡូម៉ែត្រ។ លោកថា គ្រួសារលោក បង្ខំចិត្តលក់ផ្ទះមួយកន្លែង នៅមាត់ទន្លេមេគង្គ ក្នុងតម្លៃ ៥ពាន់ដុល្លារ ( ៥០០០ ) ព្រោះតែគ្មានជម្រើស។
ពលរដ្ឋម្នាក់ទៀត ថ្លែងសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះ ឱ្យដឹងថា ក្រុមហ៊ុនឯកជនមួយចំនួន បន្តទាញយកខ្សាច់ធម្មជាតិ លក់ដោយមិនខ្វល់ពីផលប៉ះពាល់ផ្ទះសម្បែង ផ្លូវថ្នល់ និងដីស្រែចម្ការរបស់ពលរដ្ឋ ដែលបាក់ស្រុតចូលទន្លេនោះឡើយ។ លោកថា អ្នកភូមិកំពុងភ័យខ្លាច បាតុភាពនេះ តែពួកគាត់មិនហ៊ានលើកគ្នាតវ៉ានោះឡើយ ខ្លាចក្រែងអាជ្ញាធរធ្វើបាប។
លោកបន្ថែមថា កន្លងទៅ ដីស្រែចម្ការអ្នកភូមិ និងផ្ទះពលរដ្ឋរាប់សិបខ្នង ក្នុងឃុំឫស្សីជ្រោយ ឃុំតាឯក និងឃុំរកាកោង បានបាក់ស្រុតចូលទន្លេ អាជ្ញាធរបានយកអំណោយតិចតួច ចែកជូនពលរដ្ឋរងគ្រោះ ដោយមិនបានជំរុញឱ្យក្រុមហ៊ុន ផ្តល់សំណងនោះទេ៖
«បូមយកខ្សាច់កាលណាជាតិទឹក វាហៀចេញពីសាឡង់មកវិញ ហើយនេសាទត្រីលែងមានហើយ ហើយពលរដ្ឋលែងនេសាទហើយ ព្រោះនេសាទត្រីលែងបាន»។
វិទ្យុអាស៊ីសេរីមិនទាន់អាចទាក់ទង សុំការបំភ្លឺជុំវិញក្តីកង្វល់របស់ពលរដ្ឋពីអភិបាលខេត្តកណ្តាល លោក គង់ សោភ័ណ្ឌ ក៏មិនអាចសុំការបំភ្លឺបានដែរ ដោយទូរសព្ទហៅចូល តែគ្មានអ្នកលើក។
ប៉ុន្តែអភិបាលខេត្តរូបនេះ បានចុះពិនិត្យស្ថានភាពបូមខ្សាច់នៅដងទន្លេមេគង្គ ខេត្តកណ្តាល កាលពីថ្ងៃទី១៧ វិច្ឆិកា ដោយថ្លែងប្រាប់ពលរដ្ឋ និងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានថា អាជ្ញាធរខេត្តនឹងធ្វើរបាយការណ៍បាតុភាពនេះ ស្នើឱ្យរដ្ឋាភិបាលពិនិត្យ ដើម្បីចាត់វិធានការដោះស្រាយ។
មេឃុំមានជ័យ លោក ដឹប ប៊ុនហុង ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា ការបាក់ច្រាំងទន្លេ ជាគ្រោះធម្មជាតិ ដែលតែងតែកើតមានតាំងពីបុរាណកាលមក ប៉ុន្តែពលរដ្ឋបានទម្លាក់កំហុសរឿងនេះថា មកពីអាជីវកម្មបូមខ្សាច់។ លោកថា ពលរដ្ឋដែលលក់ផ្ទះតាមបណ្តោយមាត់ទន្លេ ដោយសារដីឡើងថ្លៃ ហើយពួកគាត់ទៅទិញផ្ទះ នៅតំបន់ផ្សេងទៀត។ លោកបន្ថែមថា កន្លងទៅមានក្រុមហ៊ុនឯកជនមួយ កំពុងស្នើសុំក្រសួងពាក់ព័ន្ធ ធ្វើច្រាំងទន្លេ ដើម្បីការពារកុំឱ្យបាក់ច្រាំងក្នុងឃុំរបស់លោក។
លោក ដឹប ប៊ុនហុង៖ «គាត់រុះរើផ្ទះដោយសារវានៅជិតច្រាំង ហាងឆេងដីមាត់ទន្លេមានហេងផង គាត់លក់ចេញ ហើយយកលុយទិញដីកន្លែងផ្សេង ដើម្បីសង់ផ្ទះវិញ»។
ចំណែកអ្នកនាំពាក្យក្រសួងរ៉ែ លោក អ៊ឺង ឌីប៉ូឡា ថ្លែងក្នុងសន្និសីទមួយ កាលពីដើមខែសីហាថា មុននឹងផ្តល់អាជ្ញាប័ណ្ណដល់អាជីវកម្មបូមខ្សាច់ ក្រសួងបានសិក្សាច្បាស់លាស់ ហើយមកទល់ពេលនេះ ក្រសួងបានចេញអាជ្ញាប័ណ្ណបូមខ្សាច់តាមដងទន្លេ និងស្ទឹង សរុប ជាង ២ ពាន់ហិកតារ (២.០០០)នៃទំហំផ្ទៃទឹក។ លោកទទួលស្គាល់ថា បូមខ្សាច់បណ្តាលឱ្យបាក់ច្រាំងទន្លេ ប្រសិនបើការទាញយកខ្សាច់ មិនគោរពតាមលក្ខខណ្ឌបច្ចេកទេស និងអាជ្ញាប័ណ្ណដែលក្រសួងកំណត់៖
លោក អ៊ឺង ឌីប៉ូឡា៖ «ការដែលក្រសួងចេញអាជ្ញាប័ណ្ណដល់អាជីវកម្មបូមខ្សាច់ ត្រូវពិនិត្យច្បាស់លាស់។ តើមូលហេតុអ្វីដែលយើងចេញនៅតំបន់ណាមួយ?មិនត្រឹមតែមើលទៅលើ សក្ដានុពលរ៉ែទេ គឺយើងមើលទៅដល់សង្គមនិងបរិស្ថាន។ ហើយជាពិសេសគឺយើង ជួយថែមទៀត គឺសម្រួលដល់ផ្លូវនាវាចរណ៍ មិនត្រឹមតែនាវាចរណ៍ទេ គឺយើងបូមដើម្បីកាត់បន្ថយការបាក់ច្រាំង»។
សកម្មជនការពារបរិស្ថាន សង្កេតឃើញថា ចំនួនខ្សាច់ដែលបូមចេញពីទន្លេក្នុងចន្លោះ ៤០ ទៅ ៥០ភាគរយ គឺសម្រាប់លុបបឹងធម្មជាតិក្នុងខេត្តកណ្តាល និងរាជធានីភ្នំពេញ ក្រោមទម្រង់អភិវឌ្ឍន៍ទីក្រុងរណប សង់អគារ និងផ្សារទំនើបជាដើម។
សកម្មជនការពារបរិស្ថាន ដែលចុះស្រាវជ្រាវរឿងនេះ គឺលោក ថុន រដ្ឋា មើលឃើញថា ការទាញយកខ្សាច់ក្នុងអាងទន្លេមេគង្គ លើសបរិមាណដែលខ្សាច់ធម្មជាតិកើតឡើងវិញ គឺជាមូលដ្ឋាន នាំឱ្យបាក់ច្រាំងទន្លេទ្រង់ទ្រាយធំ។ លោកថា អាជីវកម្មបូមខ្សាច់ខ្នាតធំទាំងនេះ បង្កប់ភាពមិនប្រក្រតី និង ខ្វះតម្លាភាព ដែលក្រុមហ៊ុន និងអាជ្ញាធរ បិទបាំងព័ត៌មានពីការនាំចេញខ្សាច់លក់ក្នុងស្រុក និងក្រៅប្រទេស។
លោក ថុន រដ្ឋា៖ «យើងតែងតែស្នើឱ្យក្រសួងបង្ហាញពីតម្លាភាព ជុំវិញការបូមខ្សាច់ តើខ្សាច់បូមចំនួនប៉ុន្មាន ហើយបង្ហាញពីការសិក្សាពីផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន និងសង្គមជាមុន តែយើងសោកស្តាយ យើងអត់ដែលបានទទួលឯកសារសំខាន់នេះទេ ហើយច្រាំងទន្លេនៅតែបាក់។
សកម្មជនការពារបរិស្ថានរូបនេះ សង្កេតឃើញថា កន្លងទៅផ្ទះសម្បែងរបស់ពលរដ្ឋជាច្រើនខ្នង បាក់ស្រុតចូលទន្លេ មិនឃើញអាជ្ញាធរ និងក្រុមហ៊ុន ទទួលខុសត្រូវដោយផ្តល់សំណងសមរម្យនោះឡើយ គឺឃើញតែផ្តល់ជំនួយមនុស្សធម៌ តិចតួចប៉ុណ្ណោះ។
លោកថា ផលប៉ះពាល់ ដោយបាតុភូតបាក់ច្រាំងទន្លេ និងការបាត់បង់ចំនួនត្រីក្នុងអាងទន្លេមេគង្គ ពុំបានធូរស្បើយនោះឡើយ ដរាបណាសកម្មភាពទាំងនេះ មិនបានដោះស្រាយឱ្យជ្រះស្រឡះ។ រីឯពលរដ្ឋបន្តរងគ្រោះកាន់តែរាលធំឡើយ ពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ ហើយអ្នកដែលទទួលផលប្រយោជន៍ពីសម្បត្តិជាតិទាំងនេះ គឺក្រុមហ៊ុនឯកជន អាជ្ញាធរខិលខូច និងក្រុមអ្នកមានអំណាច៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។