សវនាការបឋមនៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ អាយស៊ីជេ (ICJ) រយៈពេលបីថ្ងៃ គឺចាប់ពីថ្ងៃទី១០ ដល់ថ្ងៃទី១៣ ធ្នូ ដើម្បីពិនិត្យមើលសំណុំរឿងចោទប្រកាន់បទប្រល័យពូជសាសន៍ជនជាតិភាគតិចរ៉ូហ៊ីងយ៉ា នៅប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា បានទាញការចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងពីសហគមន៍អន្តរជាតិ។
មេដឹកនាំមីយ៉ាន់ម៉ា អ្នកស្រី អ៊ុង សានសូជី (Aung Sansuu Kyi) បានឡើងថ្លែងការពារមន្ត្រីយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាថា មិនមានអំពើប្រល័យពូជសាសន៍កើតឡើងទេ។ អ្នកស្រីស្នើតុលាការ អាយស៊ីជេ (ICJ) ទុកឱកាសឱ្យតុលាការក្នុងប្រទេសរបស់អ្នកស្រីបើកការជំនុំជម្រះ និងផ្តន្ទាទោសជនល្មើសដោយខ្លួនឯង។
ក្រុមអង្គការសិទ្ធិមនុស្សថា រដ្ឋបាលរបស់អ្នកស្រី រំលោភអនុសញ្ញាប្រល័យពូជសាសន៍ឆ្នាំ១៩៤៨ នៅពេលបណ្ដេញ និងសម្លាប់ជនជាតិភាគតិចរ៉ូហ៊ីងយ៉ា (Rohingya) កាលពីឆ្នាំ២០១៧។
សវនាការបឋមលើសំណុំរឿងមេដឹកនាំភូមា ឬមីយ៉ាន់ម៉ា (Myanmar) នៅឯតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ គឺជាព្រឹត្តិការណ៍មួយដ៏សំខាន់ ដែលមេដឹកនាំគ្រប់គ្រងប្រទេសមួយនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ឬអាស៊ាន ប្រឈមនឹងបទចោទអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ នៅក្នុងសតវត្សទី២១នេះ។
នៅចំពោះមុខចៅក្រមនៃតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ចំនួន ១៧រូប អ្នកស្រីអ៊ុង សានស៊ូជី អាយុ ៧៤ឆ្នាំ ដែលធ្លាប់ទាមទារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងប្រទេសភូមា និងជាជ័យលាភីរង្វាន់ណូបែលសន្តិភាព (Nobel Peace Prize) បានធ្វើឱ្យពិភពលោកភ្ញាក់ផ្អើល នៅពេលអ្នកស្រីថ្លែងការពារមេយោធាមីយ៉ានម៉ា ថា ការចោទប្រកាន់រដ្ឋបាលអ្នកស្រីថា បានប្រព្រឹត្តអំពើប្រល័យពូជសាសន៍នោះ គឺជារឿងបំភ្លៃការពិតនោះ។
ទោះជាយ៉ាងណា អ្នកតាមដានស្ថានការណ៍នយោបាយលើកឡើងថា អំពើហិង្សា កាប់សម្លាប់មនុស្សនៅភូមា ឬការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញទៅលើជនជាតិភាគតិចរ៉ូហ៊ីងយ៉ានោះ គឺជាអំពើរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ ហើយក៏ជាការបញ្ជាក់ឲ្យឃើញថា ប្រទេសនេះ នៅមិនទាន់អាចដោះខ្លួនចេញពីរបបគ្រប់គ្រងដោយយោធានៅឡើយទេ។
មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់នៃអង្គការ ខុមហ្វ្រែល លោក គល់ បញ្ញា សំដែងការសោកស្ដាយ ដែលអ្នកស្រី អ៊ុង សានសូជី ថ្លែងការពារមេដឹកនាំយោធានៅក្នុងសវនាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិនេះ។ លោក បញ្ជាក់ថា អ្នកស្រី អ៊ុង សានសូជី ហាក់គ្មានមូលដ្ឋានគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីការពារខ្លួនថា មិនបានប្រល័យពូជសាសន៍លើជនជាតិរ៉ូហ៊ីងយ៉ា កាន់សាសនាឥស្លាមនោះឡើយ៖ «គេយកអ្នកទទួលខុសត្រូវនៅក្នុងរបបនោះទៅកាន់ទោស ពីព្រោះតុលាការនៅក្នុងស្រុកពិបាកនៅក្នុងការនាំមេដឹកនំាទៅកាត់ទោសនៅខណៈគេនៅកាន់អំណាចនោះ»។
នៅក្នុងសវនាការតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ICJ កាលពីថ្ងៃទី១១ ធ្នូ ទីប្រឹក្សារដ្ឋ និងជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសនៃសហភាពមីយ៉ាន់ម៉ាអ្នកស្រី អ៊ុង សានសូ បានថ្លែងនៅចំពោះមុខសវនាការនោះថា ព្រឹត្តិការណ៍ក្នុងឆ្នាំ ២០១៧ នោះ គឺកងទ័ពបានធ្វើប្រតិបត្តិការបានបង្ក្រាបលើជនជាតិ ភាគតិចរ៉ូហ៊ីងយ៉ា ដើម្បីបោសសំអាតក្រុមបះបោរមូស្លីមភាគខាងជើង ដែលបានវាយប្រហារទៅលើទីបញ្ជាការដ្ឋានប៉ូលិសតែប៉ុណ្ណោះ មិនមែនជាការប្រល័យពូជសាសន៍អ្វីទេ។ អ្នកស្រី បានស្នើសុំឲ្យតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ទម្លាក់ចោលការចោទប្រកាន់នេះ៖ «ស្ថានភាពនៅរ៉ាក់ខាញមានភាពស្មុគស្មាញ និងមិនងាយយល់ ប៉ុន្តែរឿងមួយច្បាស់ជាប៉ះពាល់ដល់យើងទាំងអស់គ្នាដូចគ្នា គឺ ការរងទុក្ខរបស់ប្រជាជនស្លូតត្រង់ជាច្រើន ដែលជីវិតរបស់ពួកគេត្រូវបានបែកបាក់ជាផលវិបាកនៃជម្លោះប្រដាប់អាវុធឆ្នាំ២០១៦ និង ២០១៧ ជាពិសេសអ្នកដែលត្រូវភៀសខ្លួនចេញពីផ្ទះ ហើយឥឡូវនេះកំពុងរស់នៅក្នុងជំរុំ Cox's Bazar»។
ក្រុមអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សច្រានចោលការលើកឡើងរបស់ អ៊ុង សានសូជី ថា ជាការថ្លែងភូតភរ។ ក្រុមសិទ្ធិមនុស្សដែលធ្លាប់បានគាំទ្រអ្នកស្រី អ៊ុង សានសូជី នៅក្នុងកំឡុងពេលអ្នកស្រីតស៊ូ ដើម្បីទាមទារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យឱ្យប្រទេសភូមា រហូតដល់ជាប់ការឃុំឃាំងក្នុងផ្ទះរយៈពេល ១៥ឆ្នាំនោះ និយាយថា ហេតុការណ៍សម្លាប់រង្គាលទៅលើជនស្លូតត្រង់រ៉ូហ៊ីងយ៉ានោះ គឺជាអំពើដ៏អាក្រក់មួយ និងគួរឲ្យស្អប់ខ្ពើម ដែលអ្នកស្រី អ៊ុង សានសូជី មិនគួរចេញមុខការពារ ។
នាយកស៊ើបអង្កេត និងស្វែងរកការពិត នៃអង្គការ គ្រូពេទ្យ ដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស (Physicians for Human Rights (PHR) បានសរសេរនៅលើវែបសាយ អាស៊ីថែម៍ (ASEA time) ថា វាជារឿងអកុសល ដែលអ្នកស្រី អ៊ុងសានសូជី បាននិទានរឿងនៅក្នុងសវនាការ ផ្ទុយទៅនឹងភស្តុតាង ដែលចងក្រងដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលជាបេសកម្មស្វែងរកការពិតរបស់អង្គការអន្តរជាតិឯករាជ្យមួយ និងអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សផ្សេងទៀត ដែលបានរកឃើញពីការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើជនជាតិរ៉ូហ៊ីងយ៉ាជាប្រព័ន្ធ ដូចជា ការបាញ់សម្លាប់ ការចាប់រំលោភ ការដុតផ្ទះចោល និងការបណ្ដេញចេញពីភូមិជាដើម។ លោក លោក ហ្វឺលីម គីន (Phelim Kine) បន្ថែមថា ឯកសារស្វែងរកការពិតនោះ គឺបង្ហាញពីការដាក់គោលដៅសម្លាប់យ៉ាងឃោរឃៅរីករាលដាល និងមានលក្ខណៈជាប្រព័ន្ធទៅលើជនជាតិភាគតិចរ៉ូហ៊ីងយ៉ា ដោយកងកម្លាំងសន្តិសុខភូមា ក្នុងរយៈពេលមួយសប្ដាហ៍ ដែលចាប់ផ្ដើមនៅថ្ងៃទី២៥ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៧។
អ្នកស្រី អ៊ុង សានសូជី បានចូលខ្លួនក្នុងសវនាការតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ICJ តាមបណ្ដឹងរបស់ប្រទេសហ្គាំប៊ី (Gambia)ដែលមានការគាំទ្រពីអង្គការសហប្រតិបត្តិការអ៊ីស្លាម ដែលមានសមាជិក ៥៧ នាក់។ តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិបានចោទប្រកាន់មេដឹកនាំមីយ៉ាន់ម៉ា ពីបទរំលោភលើអនុសញ្ញាឆ្នាំ ១៩៤៨ ស្ដីពីការការពារ និងការបង្ក្រាបលើឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍។ ប្រទេសហ្គាំប៊ីបានចោទរដ្ឋាភិបាលមីយ៉ាន់ម៉ាថា បានរំលោភបំពានលើអនុសញ្ញាមួយនេះ ដោយ បានប៉ុនប៉ង លុបបំបាត់មូស្លីមរ៉ូហ៊ីងយ៉ា។
អង្គការសិទ្ធិមនុសសហប្រជាជាតិបានចោទក្រុមយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាថា បាន សម្លាប់ជនជាតិរ៉ូហ៊ីងយ៉ារាប់ពាន់នាក់ និងបង្ខំឱ្យប្រមាណ ៧សែន ៤ ម៉ឺននាក់ផ្សេងទៀតរត់ភៀសខ្លួនឆ្លងកាត់ព្រំដែនចូលទៅក្នុងជំរំជនភៀសខ្លួននៅ ប្រទេសបង់ក្លាដែស ដោយសារតែប្រតិបត្តិការរបស់យោធាបង្ក្រាបដ៏ធំមួយនៅក្នុងរដ្ឋរ៉ាក់ខាញនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៧។ អង្គការសហប្រជាជាតិបានចេញរបាយការណ៍នៅឆ្នាំ២០១៨ ថា រដ្ឋាភិបាលភូមា បានសម្លាប់មនុស្សរង្គាល និងជាអំពើប្រល័យពូជសាសន៍លើជនជាតិភាគតិចរ៉ូហ៊ីងយ៉ា។
លោក គល់ បញ្ញា មានប្រសាសន៍ថា របបដឹកនាំនៅភូមា នៅតែជារបបផ្ដាច់ការនៅឡើយ ដែលក្រុមយោធាមានឥទ្ធិពលខ្លាំង មិនមែនជារបបប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដឡើយ៖ «ការបោសសំអាតធ្វើឲ្យពលរដ្ឋភ័យខ្លាចរត់ចោលស្រុកនោះមិនមែនជាការរក្សាសន្តិភាពនោះទេ ផ្ទុយទៅវិញ គឺជាការបង្រ្កាបធ្វើទុក្ខបុកម្នេញជនស្លូតត្រង់ ហើយតាមពិតគ្មានសន្តិភាពឯណា ?»។
តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិជា (ICJ) ផ្នែកមួយនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ ព្រោះតុលាការនេះបង្កើតឡើងដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ និងទទួលថវិកាប្រចាំឆ្នាំពីអង្គការសហប្រជាជាតិ។ ប្រទេសទាំងឡាយណាដែលជាសមាជិករបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ គឺស្ថិតនៅក្រោមដែនយុត្តាធិការ ឬដែនអំណាចរបស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិនេះ។ តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ មានតួនាទីដោះស្រាយទំនាស់រវាងប្រទេសជាតិមួយជាមួយនឹងប្រទេសជាតិមួយទៀត។ ហើយតុលាការនេះ ក៏មានតួនាទីក្នុងការកាត់ទោសមេដឹកនាំប្រទេស ដែលប្រព្រឹត្តិអំពើហិង្សា និងសម្លាប់មនុស្សជាប្រព័ន្ធ ដែលជាអំពើប្រល័យពូជសាសន៍នោះ។
អ្នកឃ្លាំមើលផ្នែកអភិវឌ្ឍន៍សង្គម លោក បណ្ឌិត មាស នី មានប្រសាសន៍ថា ជាការកត់សម្គាល់សម្រាប់នៅកម្ពុជា គឺតែងតែមានការសម្លាប់នៅរៀងរាល់ពេលបោះឆ្នោតម្ដងៗ គិតតាំងពីឆ្នាំ១៩៩៣ មក តែក្នុងរយៈពេលចុងក្រោយនេះ មិនមានការសម្លាប់ទៀតទេគឺ មានការចាប់ចងវិញ។ បណ្ឌិត មាស នី បន្ថែមថា សម្រាប់នៅកម្ពុជាការសម្លាប់អ្នករិះគន់កន្លងមកមិនទាន់ធ្ងន់ធ្ងរដូចនៅប្រទេសភូមានៅឡើយទេ៖ «រដ្ឋាភិបាលបាននិយាយហើយថា បើអត់ EBA ត្រូវកម្ទេចគណបក្សប្រឆាំងចោលទាំងស្រុង បើសិនជាអត់ អ៊ីប៊ីអេ នោះអ៊ីចឹងយើងមិនទាន់ដឹងថា ៥ និង ៦ខែទៅមុខទៀត នឹងប្រែប្រួលដូចទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០ ឬយ៉ាងណា ?»។
នៅក្នុងសវនាការនៃតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ នាទីក្រុងឡាអេនោះ អ្នកស្រី អ៊ុង សានសូជី បានស្នើឲ្យតុលាការទម្លាក់ការចោទប្រកាន់ ដោយលើកឡើងថា អ្នកស្រីមិនចង់ឲ្យបរទេសណាលូកដៃលើកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្លួន ហើយអះអាងថា អ្នកស្រី បានរៀបចំឲ្យតុលាការយោធាភូមាបើកការស៊ើបអង្កេត មេដឹកនាំយោធាទាក់ទងនឹងករណីប្រើអំពើហិង្សានៅរដ្ឋរ៉ាក់ខាញនេះ មកកាត់ទោសដោយខ្លួនឯង និងដោយយុត្តិធម៌ជាទីបំផុត។
ទោះបីជាមានការស្នើសុំបែបនេះក្ដី អតីតឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហរដ្ឋអាមេរិកទទួលបន្ទុកផ្នែកឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាមនៃការិយាល័យយុត្តិធម៌ព្រហ្មទណ្ឌសកលនៃក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលបានចូលរួមក្នុងសវនាការនេះដែរ ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីផ្នែកភាសាភូមាថា ប្រធានជំនុំជម្រះរបស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិបានច្រានចោលសំណើរបស់អ្នកស្រីអ៊ុង សានស៊ូជី។ លោកមានប្រសាសន៍ថា អំពើហិង្សាសម្លាប់ជនជាតិភាគតិចរ៉ូហ៊ីងយ៉ានេះមិនមែនជាកើតមានឡើងតែម្ដងនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៧ នោះទេ គឺទាហានភូមាបានធ្វើទុក្ខបុកម្នេញជនជាតិភូមាតាំងពីមុនឆ្នាំ២០១៧ និងជាបន្តបន្ទាប់មកទៀត ដែលស្ថិតនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរបស់អ្នកស្រី អ៊ុង សានសូជី ដែលបណ្ដោយឲ្យមានការសម្លាប់មនុស្សជាប្រព័ន្ធនេះកើតឡើង។
អ្នកស្រី អ៊ុង សាន ស៊ូជី (Aung San Suu Kyi) មេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងបានឈ្នះការបោះឆ្នោតកាលពីឆ្នាំ២០១៥ របស់គណបក្សសម្ព័ន្ធជាតិដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ (National League for Democracy) លើអតីតប្រធានាធិបតីភូមា លោក ថេន សេន (Thein Sein) ដែលជាមេដឹកនាំផ្ដាច់ការមួយរូបនៅអាស៊ាន។ ក្រោយពីគណបក្សប្រឆាំងបានឈ្នះឆ្នោត បានធ្វើឲ្យប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យជាច្រើនអបអរសាទរ ដែលធ្វើឲ្យប្រទេសភូមារួចផុតពីការហ៊ុំព័ទ្ធសេដ្ឋកិច្ចពីប្រទេសលោកសេរី។
ក៏ប៉ុន្តែក្រោមការដឹកនាំរបស់គណបក្សប្រឆាំងនេះ ក៏អំណាចច្រើនលើសលប់ស្ថិតនៅក្នុងកណ្ដាប់ដៃរបស់ក្រុមយោធាដដែល ដែលជាបន្តបន្ទាប់មកក្រុមយោធាមានយុទ្ធនាការបោះសម្អាតជនជាតិដើមភាគតិចរ៉ូហ៊ីងយ៉ា ដែលពិភពលោកថ្កោលទោស ចំពោះការសម្លាប់រង្គាលនេះ ប៉ុន្តែអ្នកស្រី អ៊ុង សានសូជី មិនបានប្រឹងប្រែងទប់ស្កាត់ ចំពោះអំពើរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ដែលគេចាត់ទុកថា ជាអំពើប្រល័យពូជសាសន៍នេះឡើយ ផ្ទុយទៅវិញ អ្នកស្រីបែរជាព្យាយាមនិយាយ ការពារចំពោះសកម្មភាពយោធាកាប់សម្លាប់មនុស្សនេះទៅវិញ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។