អ្នកឃ្លាំមើលសង្គម និងពលរដ្ឋ យល់ថា ឧត្ដមក្រុមប្រឹក្សាអង្គចៅក្រម មិនគួរស្នើសុំព្រះមហាក្សត្រដំឡើងតួនាទី ចៅក្រម និងព្រះរាជអាជ្ញាមួយចំនួន ដែលមានស្នាដៃខាងធ្វើទុក្ខបុកម្នេញសំឡេងរិះគន់ ជនរងគ្រោះក្នុងជម្លោះដីធ្លី និងរួមចំណែកបំផ្លាញលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនោះទេ។
ចំណែកអ្នកនាំពាក្យឧត្ដមក្រុមប្រឹក្សាអង្គចៅក្រម ប្រាប់ថា ការសម្រេចដំឡើងតួនាទីដល់មន្ត្រីស្ថាប័នតុលាការ គឺផ្អែកលើសមត្ថភាពធ្វើការងារ ដែលច្បាប់ចែងឲ្យដំឡើងឋានន្តរសក្ដិ ឬប្រាក់ខែ រាល់ ២ ឬ៣ឆ្នាំម្ដង។
សង្គមស៊ីវិលឃ្លាំមើល និងពលរដ្ឋ ចាត់ទុកថា ការដំឡើងតួនាទី ឋានន្តរសក្ដិ និងប្រាក់ខែ ដល់ចៅក្រម និងព្រះរាជអាជ្ញា ដែលតែងចូលរួមសកម្មភាពបំផ្លាញលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ជាវប្បធម៌អាក្រក់ ដែលធ្វើឲ្យមន្ត្រីតុលាការផ្សេងទៀត យកគំរូតាម ដើម្បីឆាប់ទទួលបានងារ និងបុណ្យសក្ដិលឿន។
អនុប្រធានអង្គការ លីកាដូ ទទួលបន្ទុកផ្នែកឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស លោក អំ សំអាត សង្កេតឃើញថា ការដំឡើងឋានន្តរសក្ដិ ដល់មន្ត្រីតុលាការនៅកម្ពុជា ខុសពីបណ្ដាប្រទេសលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ព្រោះកម្ពុជា ចៅក្រម និងព្រះរាជអាជ្ញា ដែលរងការរងការរិះគន់ និងកាន់សំណុំរឿងនយោបាយ សង្គមសង្គមស៊ីវិល សហជីព ដីធ្លី ច្រើនត្រូវបានស្នើសុំឲ្យមានការដំឡើងឋានន្តរសក្ដិ និងប្រាក់ខែ។ លោក អំ សំអាត ថា នេះជាវប្បធម៌អាក្រក់ ដែលលើកទឹកចិត្តឲ្យចៅក្រម និងព្រះរាជអាជ្ញាមួយចំនួន អនុវត្តតាម ដើម្បីប្ដូរយកឋានន្តរសក្ដិ ប៉ុន្តែនាំឲ្យប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ទាំងមូលរងការរិះគន់ពីមហាជន និងសហគមន៍អន្តរជាតិថា រងនិន្នាការនយោបាយខ្លាំង៖ « ធ្វើកំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធតុលាការឲ្យទៅជាប្រព័ន្ធតុលាការឯករាជ្យ ដែលធានាអំពីសិទ្ធិស្មើគ្នាចំពោះមុខច្បាប់ ហើយធានាអំពីការការពារ និងការស្វែងរកយុត្តិធម៌ នៅក្នុងសង្គម អានោះ ជាការសំខាន់ ជាជាងការដំឡើងឋានន្តរសក្ដិទៅ មានការរិះគន់ និងគេថា ជាការលើកទឹកចិត្ត អ្នកដែលមានស្នាដៃ បម្រើទៅលើរដ្ឋាភិបាលកន្លងមកទៅវិញ » ។
ព្រះមហាក្សត្រ កាលពីថ្ងៃទី១៣ ខែមិថុនា បានត្រាស់បង្គាប់តែងតាំង និងផ្ទេរតំណែង ចៅក្រមចំនួន ៣៩នាក់ ព្រះរាជអាជ្ញា ៩នាក់ និងបានត្រាស់បង្គាប់ដំឡើងឋានន្តរសក្ដិដល់ចៅក្រម ៤៥នាក់ផ្សេងទៀត ឡើងជាឧត្ដមចៅក្រម វរចៅក្រម និងអនុចៅក្រម។
ចៅក្រម និងព្រះរាជអាជ្ញា ធ្លាប់រងការរិះគន់ថា តែងចេញមុខធ្វើទុកបុកម្នេញសំឡេងរិះគន់ អ្នកវិភាគនយោបាយ សង្គមស៊ីវិល សហជីព អតីតអ្នកកាសែត ជនរងគ្រោះដីធ្លី និងធ្វើខុសវិជ្ជាជីវៈ ក៏មានឈ្មោះ ក្នុងការដំឡើងឋានន្តរសក្ដិដែរ ដូចជា ព្រះរាជអាជ្ញារង លោក លី សុផាន់ណា ត្រូវបានដំឡើងតួនាទីជាព្រះរាជអាជ្ញានៃមហាអយ្យការអមសាលាឧទ្ធរណ៍។ ព្រះរាជអាជ្ញារងអមសាលាដំបូងខេត្តបន្ទាយមានជ័យ លោក សុក កែវបណ្ឌិត ដែលធ្លាប់រងការប្ដឹងពីសមាគមសិទ្ធិមនុស្ស អាដហុក កាលឆ្នាំ២០១៥ ត្រូវបានផ្ទេរមកនៅអមសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ។ ចៅក្រមសាលាដំបូងខេត្តស្វាយរៀង លោក សុវណ្ណ ច័ន្ទន៍គ្រឹះស្នា ដែលចេញដីកាឲ្យឃុំអ្នកប្រើប្រាស់ហ្វេសប៊ុក (facebook) ម្នាក់ កាលពីខែឧសភា ត្រូវបានដំឡើងឋានន្តរសក្ដិ ពីអនុចៅក្រមថ្នាក់លេខ២ មកថ្នាក់លេខ១។ ចៅក្រមសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ លោក សេង រិទ្ធី ដែលដោះលែងមន្ត្រីក្រសួងរៀបចំដែនដីម្នាក់ ស្រវឹងស្រា បើករថយន្តបុករថយន្តពលរដ្ឋពីក្រោយ ហើយបន្តបើករត់ និងដកកាំភ្លើងគំរាមបាញ់ ពេលសមត្ថកិច្ចដេញចាប់ កាលពីឆ្នាំ២០១៨ ក៏ត្រូវស្នើសុំឲ្យដំឡើងឋានន្តរសក្ដិ ពីអនុចៅក្រមថ្នាក់លេខ៣ មកថ្នាក់លេខ២ ដែរ។
អ្នកនាំពាក្យឧត្ដមក្រុមប្រឹក្សាអង្គចៅក្រម លោក សំ ប្រជាមានិត ប្រាប់អាស៊ីសេរីថា ការស្នើសុំដំឡើងឋានន្តរសក្ដិ ប្រាក់ខែ ផ្ទេរភារកិច្ចចៅក្រម ព្រះរាជអាជ្ញា គឺធ្វើឡើងកាលពីថ្ងៃទី១២ មិថុនា ក្នុងព្រះបរមរាជវាំង ក្នុងសម័យប្រជុំក្រុមប្រឹក្សាអង្គចៅក្រម ដែលមានព្រះមហាក្សត្រចូលរួម។ លោកថា ការដំឡើងឋានន្តរសក្ដិ ប្រាក់ខែ តួនាទី គឺជាគោលការណ៍ច្បាប់ នៅពេលឧត្ដមក្រុមប្រឹក្សាអង្គចៅក្រម ត្រួតពិនិត្យថា មន្ត្រីតុលាការបំពេញតួនាទីបានល្អ រយៈពេល២ឆ្នាំឡើងទៅ៖ «ការគ្រប់គ្រង់រដ្ឋបាល គឺថា ចៅក្រម ព្រះរាជអាជ្ញា ដែលលោកបំពេញភារកិច្ច តួនាទី បានល្អ ក្នុងរយៈពេល ២ឆ្នាំ ចាប់ពី ២ឆ្នាំឡើងទៅ គឺត្រូវតែពិនិត្យ ដំឡើងកាំប្រាក់បៀវត្ស ឋានន្តរសក្ដិ ជូន ហើយជាគោលការណ៍សម្រាប់ពិនិត្យ។ ប៉ុន្តែបើចៅក្រម មានកំហុសឆ្គងណាមួយ ដែលសម្រេចដោយឧត្ដមក្រុមប្រឹក្សាអង្គចៅក្រម ឬក្រុមប្រឹក្សាវិន័យ នោះយើងមាននីតិវិធីទៀតណា។ អ្វីដែលខ្ញុំលើកឡើង គឺថា ឲ្យតែដល់ពេល ( ពិនិត្យ ) អតីតភាព គឺគាត់ត្រូវបានទទួលដូចមន្ត្រីរាជការធម្មតា អ៊ីចឹង » ។
ពលរដ្ឋ រងការកោះហៅពីតុលាការក្នុងសំណុំរឿងជម្លោះដីធ្លី នៅបុរីកីឡាម្នាក់ គឺអ្នកស្រី ភោគ សុភីន ចាត់ទុកថា ការដំឡើងបុណ្យសក្ដិដល់មន្ត្រីតុលាការ ដែលធ្លាប់កោះហៅពលរដ្ឋក្រីក្រទៅគំរាមកំហែង ជាការបង្កភាពឈឺចាប់បន្ថែមទៀត ដល់ពលរដ្ឋរងគ្រោះដីធ្លី។ អ្នកស្រី ភោគ សុភីន សង្កេតឃើញថា មិនមែនតែមន្ត្រីតុលាការទេ សូម្បីប៉ូលិសនៅមូលដ្ឋាន ដែលតែងឃ្លាំមើល ចេញមុខរារាំង អុកឡុក សម្លុតគំរាមកំហែង អ្នករងគ្រោះដីធ្លី ក៏ឆាប់ត្រូវបានដំឡើងបុណ្យសក្ដិដែរ៖ «មិនមានដំណោះស្រាយហើយ គាត់បែរជាដំឡើងបុណ្យសក្ដិ បក្ខពួករបស់គាត់ ព្រះរាជអាជ្ញា។ មិនថា បក្ខពួករបស់គាត់ទេ សូម្បីតែប៉ូលិសតាមដានពួកខ្ញុំរាល់ថ្ងៃហ្នឹងណា ក៏គាត់ដំឡើងឋានន្តរសក្ដិឲ្យដែរ។ ពួកខ្ញុំរងគ្រោះ គ្មានដំណោះស្រាយ ហើយអ្នកណា តាមដានពួកខ្ញុំស្អិត គឺគាត់ដំឡើងបុណ្យសក្ដិឲ្យហើយ » ។
អនុប្រធានអង្គការ លីកាដូ ទទួលបន្ទុកឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស លោក អំ សំអាត យល់ថា ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលកែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ឲ្យមានភាពឯករាជ ជាការល្អប្រសើរជាងរាល់ពេលដំឡើងឋានន្តរសក្ដិ ឲ្យចៅក្រម ព្រះរាជអាជ្ញា តែងរងការរិះគន់។ លោកថា ការរិះគន់ និងការស្នើសុំឲ្យកែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ មិនមែនតែក្រុមសង្គមស៊ីវិល ឬសំឡេងប្រឆាំងទេ សូម្បីអង្គការសហប្រជាជាតិ ក៏ទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលកែទម្រង់ឲ្យប្រព័ន្ធតុលាការឯករាជ្យដែរ។ លោកថា ដើម្បីឲ្យប្រព័ន្ធតុលាការឯករាជ្យ សំខាន់បំផុត រដ្ឋាភិបាលត្រូវកែច្បាប់ឲ្យស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ បទដ្ឋានអន្តរជាតិ ធានាថា ច្បាប់នោះ ជាច្បាប់បម្រើពលរដ្ឋមិនមែនជាឈ្នាន់នយោបាយ និងត្រូវធ្វើយ៉ាងណា ឲ្យមន្ត្រីតុលាការឈប់រងឥទ្ធិពលនយោបាយ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។