ចៅក្រមស៊ើបសួរនៃសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញនៅថ្ងៃទី៦ ខែកញ្ញា បានកោះហៅសកម្មជនបរិស្ថានម្នាក់ ដែលកំពុងជាប់ឃុំ គឺលោក ថុន រដ្ឋា ឲ្យឆ្លើយបំភ្លឺចំពោះបទចោទថ្មីមួយទៀត គឺបទរួមគំនិតក្បត់។ ប៉ុន្តែលោក ថុន រដ្ឋា បានប្រើសិទ្ធិមិនឆ្លើយតបនឹងសំណួររបស់ចៅក្រមស៊ើបសួរ ដោយលោករក្សាជំហរថា មិនបានប្រព្រឹត្តខុសច្បាប់ឡើយ។
បើទោះជាលោក ថុន រដ្ឋា មិនបានឆ្លើយតបសំណួររបស់ចៅក្រមស៊ើបសួរលោក អ៊ឹម វណ្ណៈ តែអ្នកការពារបរិស្ថានរូបនេះ នៅតែឆ្លៀតបញ្ជាក់ទៅចៅក្រមជារឿយៗ ថា លោកជាមនុស្សស្អាតស្អំ និងមិនបានប្រព្រឹត្តកំហុសដូចការចោទឡើយ។
ក្រោយការសាកសួររួចលោក ថុន រដ្ឋា បានចេញមកជួបប្រពន្ធ គឺលោកស្រី ប៉ាត់ រស្មី។ លោកបានប្រាប់ប្រពន្ធនៅក្រៅបន្ទប់សាកសួថា លោកមិនតក់ស្លុតចំពោះបទចោទថ្មីបន្ថែមទៀតទេ ដោយសារលោកជាមនុស្សស្អាតស្អំ និងមិនបានប្រព្រឹត្តកំហុសដូចការចោទប្រកាន់ឡើយ។ លោក ថុន រដ្ឋា នៅតែមានសុខភាព និង ស្មារតីល្អ តែលោកបានកោរសក់ ដើម្បីទាមទាររកយុត្តិធម៌។
លោកស្រី ប៉ាត់ រស្មី និយាយថា លោកស្រីមានមោទនភាពចំពោះទង្វើនិងភាពមោះមុតរបស់ប្ដី ហើយទទូចឲ្យតុលាការដោះលែងលោក ថុន រដ្ឋា ឲ្យមានសេរីភាពឡើងវិញ៖ «ជារឿងអយុត្តិធម៌មែនទែន ដោយតុលាការបានសម្រេចសាលក្រមមួយសារហើយចំពោះបទញុះញង់ ហើយឥឡូវមកចោទបទថ្មីនេះ «រួមគំនិតក្បត់» ។ ខ្ញុំពិតជាមានការឈឺចាប់មែនទែន ដោយប្ដីខ្ញុំអត់បានប្រព្រឹត្តកំហុសអ្វីផង តែតុលាការបានចោទបទថ្មីមួយទៀតទៅលើរូបគាត់»។
ចំណែកសហមេធាវីការពារក្តីរបស់លោក ថុន រដ្ឋា គឺលោក សំ សុគង់ ឲ្យដឹងថា ចៅក្រមបានសួរសំណួរជាន់គ្នានឹងអង្គហេតុចាស់ ក្នុងសំណុំរឿងបទញុះញង់ឲ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋជាអាទិ៍ ដែលតុលាការកាត់ទោស កូនក្ដីរបស់លោករួចហើយកាលពីខែឧសភា។
លោកមេធាវីបន្តថា កូនក្តីរបស់លោកបានប្រើសិទ្ធិមិនឆ្លើយតបសំណួរជាច្រើន។ ឯក្រុមមេធាវីវិញ ក៏មានបំណងស្នើសុំចៅក្រមស៊ើបសួរទម្លាក់បទចោទប្រកាន់ថ្មីនេះដែរ។ លោកមេធាវីពន្យល់ថា តាមផ្លូវច្បាប់ គឺនៅក្នុងអង្គហេតុតែមួយ ចៅក្រមមិនអាចចោទប្រកាន់ក្នុងសំណុំរឿង២ ផ្សេងគ្នាបានទេ៖ «ការចោទប្រកាន់ហ្នឹងវាជាន់គ្នាទៅនឹងសំណុំរឿងរបស់ពួកគាត់ចាស់ គឺសំណុំរឿងដែលចោទពីបទញុះញង់។ អ៊ីចឹងហើយយើងខ្ញុំជាមេធាវីការពារយល់ឃើញថា ការណ៍ដែលយកអង្គហេតុតែមួយ យកមកចោទនៅក្នុងសំណុំរឿង២បែបនេះ គឺមិនទាន់មានលក្ខណៈត្រឹមត្រូវទេ ដោយសារវាពាក់ព័ន្ធនឹងគោលការណ៍មួយហៅថា អាជ្ញាអស់ជំនុំ ឬមួយហៅថា ជនជាប់ចោទមួយមិនអាចយកមកចោទប្រកាន់ក្នុងបទល្មើសតែមួយ ឬពីរដងនោះទេ»។
ក្រោយការសាកសួរចប់ ចៅក្រមស៊ើបសួរលោក អ៊ឹម វណ្ណៈ មិនទាន់សម្រេចយ៉ាងណានោះទេ។ ប៉ុន្តែលោកនឹងបន្តការសាកសួរលើសកម្មជនបរិស្ថានជាស្ត្រីចំនួន ២ នាក់ទៀត គឺកញ្ញា ភួន កែវរស្មី នៅថ្ងៃទី៧ ខែកញ្ញា និងកញ្ញា ឡុង គន្ធា នៅថ្ងៃទី៨ ខែកញ្ញា ក្នុងសំណុំរឿងបទចោទថ្មី «រួមគំនិតក្បត់» ដូចគ្នា។ យុវជនបរិស្ថានទាំង ៣ នាក់នេះ បានជាប់ឃុំក្នុងពន្ធនាគារជាងមួយឆ្នាំហើយ។
កាលពីខែឧសភា ចៅក្រមសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញលោក លិ សុខា បានផ្ដន្ទាទោសឲ្យសកម្មជនបរិស្ថានទាំង ៣ នាក់ ជាប់ពន្ធនាគារ ១៨ ខែ ទៅ ២០ ខែ និងពិន័យប្រាក់ពីពីរលាន (២លាន) រៀល ទៅបួនលាន (៤លាន) រៀល ក្នុងបទញុះញង់ឲ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋជាអាទិ៍។ ចៅក្រមក៏បានកាត់ទោសកំបាំងមុខសកម្មជន ២ នាក់ទៀត គឺស្ថាបនិកចលនាមាតាធម្មជាតិលោក អាឡិច ហ្គន់សាឡេស ដេវិតសុន (Alejandro Gonzalez Davidson) ជាជនជាតិអេស្ប៉ាញ និង យុវជននៃក្រុមខ្មែរថាវរៈ កញ្ញា ជា គន្ធីន ឲ្យជាប់ពន្ធនាគារពី ១៨ ទៅ ២០ ខែ និងពិន័យប្រាក់ម្នាក់ បួនលាន (៤លាន) រៀល។
ក្រោយមកនៅខែកក្កដា តំណាងអយ្យការ បានបន្ថែមបទចោទ១ទៀត លើសកម្មជនទាំង ៣ នាក់ គឺបទរួមគំនិតក្បត់ ដែលបទចោទថ្មីនេះមានពាក់ព័ន្ធនឹងសំណុំរឿងជាមួយសកម្មជនបរិស្ថាន ៤ នាក់ផ្សេងទៀត គឺលោក យីម លាងហ៊ី កញ្ញា ស៊ុន រដ្ឋា យុវជន លី ចាន់ដារ៉ាវុធ និងលោក អាឡិច។
ប៉ុន្តែក្រុមអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សរិះគន់ថា ការចោទប្រកាន់នានា លើសកម្មជនបរិស្ថានទាំងនេះ គឺធ្វើឡើងទាំងគ្មានមូលដ្ឋានច្បាប់ និងរំលោភបំពានសិទ្ធិរបស់អ្នកការពារធនធានធម្មជាតិទាំងនេះធ្ងន់ធ្ងរ។
នាយករងទទួលបន្ទុកផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការលីកាដូលោក អំ សំអាត នៅតែជំរុញឲ្យតុលាការទម្លាក់បទចោទទាំងអស់ លើសកម្មជនបរិស្ថានកំពុងជាប់ឃុំទាំង ៦ នាក់វិញ។ តំណាងសង្គមស៊ីវិលរូបនេះថា ការចោទប្រកាន់បទរួមគំនិតក្បត់ លើសកម្មជនបរិស្ថាន ជារឿងធ្ងន់ធ្ងរ និងប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិសេរីភាពជាមូលដ្ឋានរបស់ពលរដ្ឋ៖ «ប៉ុន្តែបើសិនជាទិដ្ឋភាពទូទៅដែលយើងមើល គឺថាការចាប់ ការឃុំខ្លួន និងបទចោទទៅលើសកម្មជនការពារបរិស្ថាននេះ វាជារឿងមួយ ដែលរំលោភទៅលើសិទ្ធិសេរីភាពជាមូលដ្ឋានរបស់ពលរដ្ឋ សិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ ហើយបណ្ដាអង្គទូតមួយចំនួនក៏គេមានប្រតិកម្មពីការចាប់ឃុំខ្លួនហ្នឹងដែរ»។
ជាមួយគ្នានេះ ក្រុមសង្គមស៊ីវិលនៅថ្ងៃទី៦ ខែកញ្ញា ក៏នាំគ្នាបន្តធ្វើយុទ្ធនាការសប្តាហ៍ទី៥ បង្ហោះសារទាមទារដោះលែងសកម្មជន និងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស។ នៅសប្ដាហ៍នេះ ក្រុមសង្គមស៊ីវិលបានផ្ដោតលើការចាប់ខ្លួនយុវជនបរិស្ថាននៃចលនាមាតាធម្មជាតិចំនួន ៦ នាក់ ដែលកំពុងប្រឈមមុខ «បទរួមគំនិតក្បត់» និង «បទប្រមាថព្រះមហាក្សត្រ»។
ក្រុមសង្គមស៊ីវិលអះអាងថា សកម្មជនបរិស្ថាននៅទូទាំងពិភពលោក តែងទទួលបានការគាំទ្រ និងការលើកទឹកចិត្តពីអាជ្ញាធររដ្ឋ នៅពេលដែលពួកគេឈរជួរមុខ និងសកម្មក្នុងកិច្ចការពារបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ។ ប៉ុន្តែផ្ទុយស្រឡះពីនៅកម្ពុជា ដែលសកម្មជនការពារធនធម្មជាតិបែរជារងការគំរាមកំហែងបំភិតបំភ័យ និងចាប់ដាក់ពន្ធនាគារទៅវិញ។ ក្រុមសង្គមស៊ីវិលក៏បារម្ភថា បើតុលាការផ្ដន្ទាទោសសកម្មជនបរិស្ថានទាំង ៦ នាក់ តើនរណានឹងបន្តភាពសកម្មនិយម និងហ៊ានការពារផលប្រយោជន៍សង្គមជាតិ តទៅទៀតដែរឬទេ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។