ស្ថាបនិកអង្គការមាតាធម្មជាតិលោក អាឡិចហាន់ដ្រូ ហ្គន់សាឡេស ដេវីដសុន (Alejandro Gonzalez-Davidson) ថា កម្ពុជារំលោភច្បាប់ជាតិ និងអន្តរជាតិ រឿងតុលាការគ្រោងកាត់ក្ដីលោកដោយគ្មានវត្តមានរបស់លោកក្នុងសវនាការ។ មន្ត្រីឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស ក៏បារម្ភអំពីប្រសិទ្ធភាពនៃការកែទម្រង់ប្រព័ន្ធតុលាការនៅកម្ពុជាដែរ បើចំណុចសំខាន់ៗ នៃការគោរពសិទ្ធិរបស់ជនជាប់ចោទត្រូវគេមើលរំលងបែបនេះ។
សាររបស់សកម្មជនបរិស្ថានជនជាតិអេស្ប៉ាញ លោក អាឡិចហាន់ដ្រូ ហ្គន់សាឡេស ដេវីដសុន ដែលត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដាក់ក្នុងបញ្ជីខ្មៅ លែងឲ្យចូលប្រទេសរូបនេះ ធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី១៣ ខែកក្កដា ជាការឆ្លើយតបទៅនឹងដីកាកោះរបស់សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ ដែលហៅលោកឲ្យចូលទៅកាន់សាលាដំបូងនេះ នៅថ្ងៃទី២៦ ខែកក្កដាជាកំហិត ដើម្បីចូលរួមសវនាការ។ លោកត្រូវបានតុលាការចោទប្រកាន់ កាលពីថ្ងៃទី២០ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២០ ពីបទ «ញុះញង់បង្កឲ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គម»។
លើកនេះ ក៏មិនខុសពីលើកមុនៗ ដែរ លោក អាឡិច បញ្ជាក់ជំហរជាសាធារណៈថា លោកពិតជាមានបំណង និងឆន្ទៈក្នុងការវិលត្រឡប់ទៅប្រទេសកម្ពុជាវិញ ដើម្បីបង្ហាញខ្លួន និងចូលរួមក្នុងសវនាការរឿងក្តីរបស់លោក។ លោកថា លោកមិនគេចវេស និងរីករាយចូលខ្លួន ដើម្បីតតាំងក្នុងរឿងក្ដី ដែលលោកថា តុលាការចោទប្រកាន់លោក ដោយគ្មានមូលដ្ឋានច្បាស់លាស់នេះ។
កន្លងមក តុលាការបានកាត់ក្តីលោកដោយគ្មានវត្តមានលោកដែរ ទោះបីជាលោកទទូចសុំឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាអនុញ្ញាតឲ្យលោកបានចូលរួមក្នុងសវនាការនោះក៏ដោយ។ លើកនេះ លោកថា រដ្ឋាភិបាលច្បាស់ជាកាត់ក្ដីលោក ដោយគ្មានវត្តមានលោកទៀត។
លោក អាឡិច ថា បើសវនាការ នៅថ្ងៃទី២៦ ខែកក្កដាខាងមុខធ្វើដោយមិនឲ្យលោកចូលរួមបាន គឺវានឹងបញ្ជាក់ម្ដងទៀតថា មនុស្សដែលមានតួនាទីអនុវត្តច្បាប់ បែរជារំលោភច្បាប់ទៅវិញ។ លោកបន្ថែមថា វានឹងបញ្ជាក់កាន់តែច្បាស់ នៅចំពោះមុខប្រជាជនកម្ពុជា និងសហគមន៍អន្តរជាតិថា ការចោទប្រកាន់មកលើរូបលោក និងសកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិផ្សេងទៀត ដែលកំពុងជាប់ពន្ធនាគារនោះ គឺគ្រាន់តែជាការប្រឌិត ដើម្បីចោទប្រកាន់ និងមានលក្ខណៈនយោបាយតែប៉ុណ្ណោះ។
វិទ្យុអាស៊ីសេរីមិនទាន់អាចសុំការបំភ្លឺជុំវិញរឿងនេះ ពីអ្នកនាំពាក្យតុលាការក្រុងភ្នំពេញ លោក អ៊ី រិន្ទ និងអ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលីន បាននៅឡើយទេ។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី ទាំងច្បាប់ជាតិ និងអន្តរជាតិ សុទ្ធតែមានចែងអំពីការទទួលស្គាល់សិទ្ធិជនជាប់ចោទ និងកាតព្វកិច្ចរបស់តុលាការក្នុងការផ្តល់ឱកាសឲ្យជនជាប់ចោទមានសិទ្ធិការពារខ្លួនតាមផ្លូវតុលាការ។
មាត្រា ៣៨ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាចែងថា ជនជាប់ចោទណាក៏ដោយ ត្រូវចាត់ទុកជាមនុស្សឥតទោសដរាបណាតុលាការមិនទាន់កាត់ទោសជាស្ថាពរ និងមាត្រា ១៤(៣) (ឃ) នៃកតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិស្ដីពីសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយចែងថា ជនគ្រប់រូបត្រូវមានសិទ្ធិស្មើគ្នានៅចំពោះមុខច្បាប់ និងត្រូវជំនុំជម្រះដោយមានវត្តរបស់ខ្លួន ដែលជាជនជាប់ចោទ។
ប្រទេសកម្ពុជាបានចុះហត្ថលេខា និងព្រមទទួលស្គាល់ និងអនុវត្តតាមកតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិស្ដីពីសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយនេះ។
មន្ត្រីឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សចាត់ទុកការចេញដីកាកោះហៅជនជាប់ចោទឲ្យចូលខ្លួន ប៉ុន្តែមិនអនុញ្ញាតឲ្យជននោះមានវត្តមាននៅតុលាការ គឺជាការរំលោភសិទ្ធជនជាប់ចោទធ្ងន់ធ្ងរ និងរំលោភបំពានគោលការណ៍ជំនុំជម្រះក្ដីដោយយុត្តិធម៌។
ប្រធានសមាគមអាដហុក លោក នី សុខា ថា រឹតតែពិសេសជាងនេះ ក្នុងករណីនេះ ជនជាប់ចោទថែមទាំងបានបញ្ជាក់អំពីចេតនា ចង់ចូលរួមនៅក្នុងសវនាការ ដែលអាជ្ញាធររដ្ឋ ត្រូវសម្របសម្រួលនិងផ្តល់លទ្ធភាពឲ្យជននោះអាចចូលរួមបាន៖ «ធម្មតាយើងដឹងហើយថា សិទ្ធិស្មើគ្នាចំពោះមុខច្បាប់ ទាក់ទងទៅនឹងយុត្តិធម៌នៅក្នុងដំណើរការកាត់សេចក្ដីជាទូទៅជនជាប់ចោទត្រូវតែមានមុខចំពោះមុខតុលាការជាប្រយោជន៍ក្នុងការ ដែលគាត់ត្រូវការពារសិទ្ធិរបស់គាត់នៅចំពោះមុខតុលាការ។ ប៉ុន្តែ បើសិនជាគាត់មានឆន្ទៈចង់មកបំពេញ ដើម្បីឆ្លើយចំពោះមុខតុលាការ ហើយបែរជាយើងមិនបង្កលក្ខណៈឲ្យគាត់បានមកចូលរួម ខ្ញុំគិតថា ជារឿងមួយដែលរំលោភ ធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ទៅដល់សិទ្ធិរបស់គាត់ ដែលហៅថា សិទ្ធិស្មើភាពចំពោះមុខតុលាការ។ ដូច្នេះគាត់បាត់បង់ឱកាសក្នុងការមកតតាំងក្ដី នៅចំពោះមុខតុលាការ ជាពិសេសគឺ នៅចំពោះមុខអង្គជំនុំជម្រះ។ ប្រការនេះ វាប៉ះពាល់ដល់សេរីភាព និងយុត្តិធម៌សម្រាប់គាត់ធំណាស់។ វាខ្លាំងណាស់ !»។
មន្ត្រីឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សធ្លាប់ស្នើជារឿយៗ ឲ្យកម្ពុជាកែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌របស់ខ្លួន ដោយផ្ដើមពីការពង្រឹងភាពឯករាជ្យ យុត្តិធម៌ និងត្រឹមត្រូវរបស់ស្ថាប័នតុលាការនេះ។ បើមិនដូច្នេះទេ អំពើអយុត្តិធម៌សង្គម នៅតែបន្តកើតមាន ជាពិសេស ចំពោះសកម្មជន ដែលហ៊ានរិះគន់លើបញ្ហាសង្គមបរិស្ថានធនធានធម្មជាតិ និងទង្វើមិនត្រឹមត្រូវរបស់រដ្ឋាភិបាល៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។