អ្នកច្បាប់ និងមន្រ្តីអង្គការសង្គមស៊ីវិល នាំគ្នាមន្ទិលអំពីលទ្ធផលនៃយុទ្ធនាការដោះស្រាយការកកស្ទះសំណុំរឿង នៅតាមសាលាដំបូងរាជធានី-ខេត្តដែលត្រឹមតែ ១០០ ថ្ងៃសោះ ក្រសួងយុត្តិធម៌ អះអាងថាសំណុំរឿងព្រហ្មទណ្ឌជាង ៨ពាន់ករណី (៨,១១៣) ត្រូវបានជំនុំជម្រះរួចរាល់។
តើការពន្លឿនការកកស្ទះសំណុំរឿងយ៉ាងប្រញាប់ប្រញាល់បែបនេះ អាចជួយពង្រឹងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌កម្ពុជា ដែរឬទេ?
បើគណនាតាមតួលេខរបស់ក្រសួងយុត្តិធម៌ សំណុំរឿងព្រហ្មទណ្ឌដែលកកស្ទះ មិនទាន់បានជំនុំជម្រះ មានជិត ១ម៉ឺន៣ពាន់សំណុំរឿង (១២,៨៧៧) គិតត្រឹមមុនថ្ងៃទី ១៨ ខែ ឧសភា ឆ្នាំ ២០២០ ពោលគឺមួយថ្ងៃមុន យុទ្ធនាការដើម្បីដោះស្រាយការកកស្ទះសំណុំរឿង នៅតាមសាលាដំបូងរាជធានី-ខេត្ត ចាប់ផ្តើម។ សំណុំរឿងទាំងនេះ បានកកស្ទះអស់ជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ។
ប៉ុន្តែ ត្រឹមតែ ១០០ ថ្ងៃសោះ ពោលគឺគិតត្រឹមថ្ងៃទី ២៨ ខែ សីហា កន្លងទៅនេះ ស្រាប់តែសំណុំរឿងកកស្ទះនេះ ៦៣%ឬស្មើនឹងជាង ៨ពាន់សំណុំរឿង (៨,១១៣) ត្រូវបានជំនុំជម្រះរួច។
អ្នកច្បាប់ ចាប់ផ្តើមងឿងឆ្ងល់នឹងការកាត់ក្ដីយ៉ាងឆាប់រហ័សបែបនេះ។ ប្រធានការិយាល័យមេធាវីក្រុមអ្នកច្បាប់អមរិន្ទលោក សុក សំអឿន ថាលោកឆ្ងល់ដែរ ចុះសំណុំរឿងកកស្ទះរាប់ឆ្នាំទៅហើយទាំងនេះ ម្តេចទើបពេលនេះ អាចជំនុំជម្រះបានលឿនខ្លាំងម្ល៉េះ? ម្យ៉ាងទៀតលោក ដូចជាមិនសង្កេតឃើញ មានថែមកម្លាំងនិងធនធានមនុស្សនៅតុលាការ ឲ្យច្រើនលើសពីបីខែមុននោះផង <<ដល់តែអ៊ីចឹងវាទៅជាបង្ហាញបែបនេះទៅវិញទេ បង្ហាញទាល់តែគេអុជចន្លុះ បានប្រឹង! តាមពិតអត់មានបន្ថែមកម្លាំងអ្វីផងហ្នឹង។ តែម្យ៉ាងដែរ យើងឃើញតុលាការក្រុង គេបន្ថែមបន្ទប់សវនាការ។ ការបន្ថែមបន្ទប់សវនាការហ្នឹង ក៏ជាកត្តាឲ្យលឿនដែរ។ ដូច្នេះ វាអាចមកពីបន្ទប់សវនាការថែម ឬក៏អាចមកពីគាត់ខំប្រឹងខុសពីធម្មតា។ បើសិនជាមកពីបន្ទប់សវនាការ នោះមិនមែនមកពីពួកគាត់ទេ>>។
មន្រ្តីឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស ក៏ភ្ញាក់ផ្អើល និងសង្ស័យពីតម្លាភាព ភាពត្រឹមត្រូវ និងភាពគ្មានអំពើពុករលួយ ក្នុងការដោះស្រាយសំណុំរឿងដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ ក្នុងរយៈពេលដ៏ខ្លីនេះដែរ។ មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់នៃអង្គការ អាដហុក លោក ស៊ឹង សែនករុណា ថារាប់ឆ្នាំធ្វើមិនបាន មកធ្វើបានប៉ុន្មានថ្ងៃ មានតម្លាភាពប៉ុនណា? ជឿជាក់យ៉ាងម៉េច? << នេះហើយដែលជាចម្ងល់របស់សាធារណជនគេឆ្ងល់ថា ពន្លឿនអ៊ីចឹង ចេះតែធ្វើទៅ យើងកែទម្រង់។ តែកំណែទម្រង់ហ្នឹង គេជឿជាក់ម៉េច? គេអាចទទួលយកបានប៉ុនណា? កម្រិតប៉ុនណា? ទទួលស្គាល់ការពន្លឿននីតិវិធីហ្នឹង ជារឿងល្អហើយ ព្រោះកន្លងមកជាកាតព្វកិច្ចរបស់ខាងស្ថាប័នពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់ទាំងអស់ហ្នឹង តែធ្វើអត់បាន។ ការពន្លឿនលឿនពេក មិនបានធ្វើឲ្យបានត្រឹមត្រូវ មិនមានការផ្តល់សិទ្ធិស្មើភាពគ្នាចំពោះមុខច្បាប់ មិនមានការផ្ដល់តម្លាភាព ដល់សំណុំរឿងទាំងអស់ហ្នឹង នោះមិនមែនជារឿងល្អប្រសើរទេ>>។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី លោក ស៊ឹង សែនករុណា សង្កេតឃើញថា តាំងពីមានយុទ្ធនាការដោះស្រាយភាពកកស្ទះសំណុំរឿងនេះមក មេធាវីនៅអង្គការរបស់លោកមានភាពមមាញឹកជាងមុន ដោយសារតែត្រូវការការពារកូនក្ដី ក្នុងសំណុំរឿងដែលកប់ចោលយូរឆ្នាំមកហើយនោះ។
ក្រសួងយុត្តិធម៌បានបង្កើតក្រុមការងារចំនួន ៤ ឲ្យទទួលខុសត្រូវលើតំបន់បែងចែក៤ខុសៗគ្នានៅទូទាំងប្រទេស ដើម្បីដោះស្រាយការកកស្ទះសំណុំរឿងនេះ។ យុទ្ធនាការនេះ ចាប់ផ្តើមកាលពីថ្ងៃចន្ទ ទី ១៨ ខែឧសភា។
បើតាមសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ក្រសួងយុត្តិធម៌ កាលពីថ្ងៃទី ២៨ ខែ សីហា ថាក្រសួងរំពឹងទុកថា សាលាដំបូងរាជធានីខេត្ត នៅទូទាំងប្រទេស ដោះស្រាយការកកស្ទះសំណុំរឿង នៅតាមអង្គភាព ឲ្យចប់សព្វគ្រប់នៅត្រឹមដាច់ឆ្នាំ ២០២០ នេះ។ ក្រសួងក៏រំពឹងទុកថា យុទ្ធនាការនេះ នឹងប្រព្រឹត្តទៅលឿន ត្រឹមត្រូវ យុត្តិធម៌ និងមិនពុករលួយ។
ជុំវិញការប្រព្រឹត្តិទៅលឿន ត្រឹមត្រូវ យុត្តិធម៌ និងមិនពុករលួយនេះ អាស៊ីសេរី បានព្យាយាមសុំការបំភ្លឺពីអ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌លោក ជិន ម៉ាលីន ថាតើមានឧសថអ្វី ដែលអាចព្យាបាលជំងឺស្ពឹកស្រពន់របស់មន្រ្តីតុលាការកម្ពុជា ដែលរាប់ឆ្នាំហើយទុកសំណុំរឿងនេះ ឲ្យកកស្ទះយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកបែបនេះ ហើយបែរជាអាចដោះស្រាយរួចត្រឹម ១០០ ថ្ងៃដូច្នេះ? ប៉ុន្តែ លោក ជិន ម៉ាលីន មិនឆ្លើយសំណួរនេះទេ ទោះបីជាលោកបានឃើញវាក្ដី។
ទោះជាយ៉ាងណា ក្រសួងយុត្តិធម៌ អះអាងនៅក្នុងសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានដដែលថា ការណ៍ដែលអាចជម្រះក្តីលើសំណុំរឿងដ៏ច្រើនសន្ធឹក ក្នុងរយៈពេលដ៏ខ្លី គឺមកពីការខិតខំរបស់ក្រុមការងារ និងជាពិសេសការចូលរួមយ៉ាងសកម្មពីមន្រ្តីតុលាការ។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី មន្រ្តីអង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយរូបទៀត ថាការគ្រាន់តែពន្លឿនការកកស្ទះសំណុំរឿង វាគ្រាន់តែជាការប្រែប្រួលនៃនីតិវិធី ដែលជាវិធានការរដ្ឋបាលតែប៉ុណ្ណោះ។
ប្រធានអង្គការសម្ព័ន្ធគណនេយ្យភាពសង្គមកម្ពុជា លោក សន ជ័យ មានមន្ទិលអំពីភាពឯករាជ្យ និងយុត្តិធម៌ ក្នុងការជម្រះក្ដីច្រើនសំណុំរឿង និងយ៉ាងតក់ក្រហល់បែបនេះ។ លោកថា ប្រជាពលរដ្ឋចង់បាន មិនមែនប៉ុណ្ណឹងទេ គឺចង់បានយុត្តិធម៌ក្នុងប្រព័ន្ធតុលាការ ដែលតុលាការត្រូវតែឯករាជ្យ <<ឯករាជ្យ មិនមែនធ្វើអ្វីតាមចិត្តទេ គឺឯករាជ្យមួយដែលបម្រើផលប្រយោជន៍មនុស្សទូទៅ និងឯករាជ្យពីនយោបាយ។ សម្រាប់ខ្ញុំ ខ្ញុំយល់ថាគ្មានអ្វីចម្លែកប៉ុន្មានដែរទេ។ ទោះបីជាលឿនប៉ុនណាក៏ដោយ បើរាល់ការសម្រេចក្ដី ផ្តល់យុត្តិធម៌ឲ្យពលរដ្ឋ ហើយពលរដ្ឋនៅតែមិនអាចទទួលយកបាន នោះគឺជារឿងចម្បងនៃបញ្ហា,វិស័យយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា>>។
លោក សន ជ័យ បន្ថែមថា និងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ដែលត្រឹមត្រូវ គឺប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ដែលបម្រើសង្គមស្មើភាពគ្នា។ ប៉ុន្តែ ភាពស្មើភាពគ្នានៅចំពោះមុខច្បាប់នេះ ត្រូវបានលោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ អះអាងថា ពិបាកនឹងធានាបានណាស់ ក្នុងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌កម្ពុជាបច្ចុប្បន្ននេះ។
លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ បានសរសេរសារលើគណនីហ្វេសប៊ុករបស់លោក ដោយរម្លឹកអំពីសិទ្ធិស្មើគ្នាចំពោះមុខច្បាប់ និងចំពោះមុខតុលាការ និងសិទ្ធិទទួលបានការការពារស្មើគ្នាពីច្បាប់ និងសិទ្ធិទទួលបានការជំនុំជម្រះក្ដីដោយតុលាការឯករាជ្យ និងឥតលម្អៀងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដូចដែលមានចែងក្នុងមាត្រា ៣១ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងមាត្រា ១៤ និង ២៦ នៃកតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្ស ដែលសិទ្ធិទាំងនេះ ពលរដ្ឋខ្មែរមិនអាចទទួលបានទេ ដោយសារមន្រ្តីអនុវត្តច្បាប់ និងមន្រ្តីតុលាការជាបក្ខជន ឬធ្វើសកម្មភាពនយោបាយ ឬមាននិន្នាការនយោបាយ។
កន្លងមកសំណុំរឿងនៅតុលាការ ក៏កើនឡើងច្រើនដែរ ដោយសារលោក ហ៊ុន សែន បានបញ្ជាឲ្យចាប់សកម្មជនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិជាច្រើននាក់ ដែលតវ៉ាប្រឆាំងនឹងការរម្លាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។ សំណុំរឿងទាំងនេះ ត្រូវបានអ្នកឃ្លាំមើលសង្គម ថាមានចរិតនយោបាយ ធ្វើឡើងដើម្បីធ្វើទុក្ខបុកម្នេញមន្រ្តី និងសកម្មជនបក្សប្រឆាំង។
ប្រព័ន្ធនីតិរដ្ឋនៅកម្ពុជា ត្រូវបានគម្រោងយុត្តិធម៌ពិភពលោក (World Justice Project) រកឃើញនៅឆ្នាំ ២០១៩ ថាបានចំណាត់ថ្នាក់អន់ជាងគេស្ទើរផុតលេខ ក្នុងចំណោមប្រទេស ១២៦ នៅលើពិភពលោក។ ប្រទេសកម្ពុជាបានចំណាត់ថ្នាក់លេខ ១២៥ លើ ១២៦។ លេខ ១ បានន័យថា ប្រទេសនោះមាននីតិរដ្ឋល្អបំផុត ឯលេខ ១២៦ គឺអាក្រក់បំផុត។
របបក្រុងភ្នំពេញ រងការរិះគន់ជុំទិស ឲ្យកែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌របស់ខ្លួន ដើម្បីពង្រឹងនីតិរដ្ឋនៅកម្ពុជា។ អ្នកឃ្លាំមើលសង្គម ថាការពន្លឿនដំណោះស្រាយ ដើម្បីកាត់បន្ថយការកកស្ទះសំណុំរឿងរឿងនៅតុលាការ អាចជាការបង្ហាញឆន្ទៈរបស់រដ្ឋាភិបាល ក្នុងការស្តារប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ព្រហ្មទណ្ឌដែរ ក្រោយពីមានរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ថ្មី។ ប៉ុន្តែពួកគេចង់ឃើញតម្លាភាពនៃយន្តការដោះស្រាយនេះ ហើយត្រូវបង្ហាញឲ្យឃើញថាការកាត់បន្ថយសំណុំរឿងកកស្ទះនេះ កើតមានពិតប្រាកដ មិនមែនកើតមានតែនៅលើតែក្រដាសនោះទេ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។