ការស្រាវជ្រាវជាច្រើនរកឃើញថា ៩០% នៃអ្នកកើតជំងឺមហារីកពោះវៀនធំ គឺភាគច្រើនមានអាយុលើសពី ៥០ឆ្នាំឡើងទៅ បណ្តាលមកពីកត្តាពូជរបបអាហារទទួលទានប្រចាំថ្ងៃ ដូចជាអាហារមានជាតិខ្លាញ់ច្រើន (high-fat diet) មានជាតិសរសៃតិច (lower fiber) ការសេពសុរាច្រើន និងការជក់បារី ជាដើម។
តើជំងឺមហារីកពោះវៀនធំ មានរោគសញ្ញាអ្វីខ្លះ? ហើយគេអាចមានវិធីណា ដើម្បីកាត់បន្ថយ ឬបង្ការជំងឺមហារីកមួយនេះ?
ក្រុមវេជ្ជបណ្ឌិតឯកទេសឲ្យដឹងថា រោគសញ្ញានៃជំងឺមហារីកពោះវៀនធំរួមមាន ឈឺពោះ ឈឺចុកចាប់និងឆ្អល់ក្នុងពោះជានិច្ច ប្តូរទំលាប់បទជើងធំ ឈាមក្នុងលាមក រាករូស ទល់លាមក អស់កម្លាំង និងស្រកទំងន់ខ្លាំងដោយមិនដឹងមូលហេតុ។ បន្ថែមពីនេះ ប្រការដែលមានដុំសាច់ដុះក្នុងពោះវៀនធំ ឬផូលីព (Polyps) ដុះរីកកាន់តែធំ ដោយមិនបានកាត់យកចេញ ទុកយូរៗទៅ ក៏ជាកត្តានាំឲ្យកើតជំងឺមហារីកពោះវៀនធំដែរ។
ភាគច្រើនអ្នកមានសាច់ដុះក្នុងពោះវៀនធំ (Polyps) និងអ្នកមានជំងឺមហារីកពោះវៀនធំ មិនបង្ហាញរោគសញ្ញាអ្វីនោះទេ នៅដំណាក់កាលដំបូងៗ។ អាស្រ័យហេតុនេះ ការឆ្លុះពោះវៀន ឬសុងពោះវៀនទៀងទាត់ ក្រោយពីអាយុ៤៥ឆ្នាំឡើងទៅ គឺមានសារៈសំខាន់ណាស់ ដែលអាចជួយសង្គ្រោះជីវិតបានពីការស្លាប់ដោយសារជំងឺមហារីកពោះវៀនធំ។
គ្រូពេទ្យជំនាញឯកទេសទូទៅ លោកវេជ្ជបណ្ឌិត ហ៊ាង រតនា ម្ចាស់គ្លីនីកមេត្តា មានប្រសាសន៍ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា ពលរដ្ឋខ្មែរក្រីក្រ ពួកគេមិនមានលទ្ធភាពបង់ប្រាក់ ដើម្បីអាចឆ្លុះពោះវៀនធំបានឡើយ។ បញ្ហានេះហើយ ជាហេតុនាំឲ្យនៅពេលអ្នកជំងឺមកជួបគ្រូពេទ្យ គឺស្ថិតនៅដំណាក់ការចុងក្រោយនៃជំងឺមហារីករួចទៅហើយ។
លោកវេជ្ជបណ្ឌិត ហ៊ាង រតនា៖ «នៅស្រុកខ្មែរ តម្លៃចន្លោះពី ១៥០ដុល្លារ ដល់៤០០ដុល្លារ នៅតាមមន្ទីរពេទ្យ នៅពេលសុងពោះវៀនម្តងៗ។ យើងឃើញថា អ្នកដែលមានលុយ ពេលអាយុពី ៤៥ឆ្នាំ ៥០ឆ្នាំឡើងទៅ ទោះអត់មានរោគសញ្ញា ក៏គេមកសុងពោះវៀនដែរ។ ប៉ុន្តែចំពោះអ្នកមានជីវភាពខ្វះខាត កុំសូម្បីតែមើលពោះវៀន សូម្បីមកពិនិត្យមើលឈាមនោះ ក៏២០ឆ្នាំឬ ៣០ឆ្នាំ មិនដែលមកមើលផង ដោយសារក្រគ្មានប្រាក់»។
ពោះវៀនធំដែលជាសរីរាង្គចុងបំផុតនៃប្រព័ន្ធរំលាយអាហារ មានតួនាទីស្រូប ឬបឺតយកជាតិទឹក និងជីវជាតិចេញពីចំណីអាហារ ហើយបញ្ចូលទៅក្នុងឈាម។ មុខងារសំខាន់មួយទៀតរបស់ពោះវៀនធំ គឺប្រមូលផ្ដុំកាកសំណល់ហើយបញ្ចេញមកក្រៅ ក្លាយជាលាមក។ នៅពេលកោសិការបស់ពោះវៀនធំនេះ រីកលូតលាស់មិនប្រក្រតី គេហៅថា ជំងឺមហារីកពោះវៀនធំ។ មហារីកពោះវៀនធំនេះ ច្រើនកើតឡើងទៅលើមនុស្ស ដែលមានអាយុលើសពី៥០ឆ្នាំឡើងទៅ និងអ្នកដែលមានប្រវត្តិក្រុមគ្រួសារកើតមហារីកពោះវៀន។ មហារីកនេះ ក៏អាចបណ្តាលមកពីការកកើតសាច់ដុះក្នុងពោះវៀន ហៅថា ផូលីព (Polyps) ហើយជាទូទៅ សាច់ដុះនេះ មិនមែនជាមហារីកទេ ប៉ុន្តែករណីខ្លះអាចប្រែក្លាយជាមហារីកពោះវៀនធំបានដែរ ប្រសិនទុកយូរមិនបានយកចេញ។
លោកវេជ្ជបណ្ឌិត ហ៊ាង រតនា មានប្រសាសន៍បន្តថា របបអាហារទទួលទានប្រចាំថ្ងៃ មានសារៈសំខាន់ណាស់ ដែលមនុស្សគ្រប់ៗគ្នា មិនថាចាស់ ឬក្មេង ត្រូវបរិភោគអាហារមានជីវជាតិល្អ រួមមានបន្លែផ្លែឈើ មានជាតិសរសៃច្រើន សាច់ត្រី សាច់មាន់ និងកាត់បន្ថយការបរិភោគសាច់ក្រហម ដូចជាសាច់គោ សាច់ឈ្លូស សាច់ជ្រូកជាដើម។
លោកវេជ្ជបណ្ឌិត ហ៊ាង រតនា៖ «មូលហេតុសំខាន់ គឺអ្នកខ្លះពោះវៀនគាត់រលាករ៉ាំរ៉ៃ ឧទាហរណ៍ដូចជាគាត់ទល់លាមករ៉ាំរ៉ៃ គាត់មានជំងឺផ្សេងៗទៀត ទាក់ទងនឹងការរលាកពោះវៀន គាត់ញ៉ាំអាហារមិនបានល្អ អាហារមិនសូវសំបូរជាតិសរសៃ សាច់ច្រើននាំឲ្យទល់លាមក អាហាររឹង អាហារសល់យូរ អាហារមានសារធាតុជាតិគីមី គាត់ញ៉ាំអាហារមិនល្អ ដល់ចាស់ទៅអាយុ ៤០ឆ្នាំ ឬ៥០ឆ្នាំ កើតមហារីកពោះវៀន...»។
ចំពោះរោគសញ្ញានៃជំងឺមហារីកពោះវៀនធំវិញ លោកវេជ្ជបណ្ឌិត ហ៊ាង រតនា ផ្តល់ដំបូន្មានឲ្យពលរដ្ឋពិនិត្យតាមដានអាការៈមួយចំនួន ដូចជាឈឺពោះចុកឆ្អល់ ដាក់ថ្នាំមិនបាត់ លាមកមានឈាម និងស្រកគីឡូ ជាដើម។ លោកវេជ្ជបណ្ឌិតបញ្ជាក់ថា ដើម្បីដឹងច្បាស់ពីមូលហេតុពិតប្រាកដនៃជំងឺមហារីកពោះវៀនធំនោះ គឺត្រូវមកជួបគ្រូពេទ្យជំនាញ ដើម្បីឆ្លុះពោះវៀនធំ (Colonoscopy)។
លោកវេជ្ជបណ្ឌិត ហ៊ាង រតនា៖ «រោគសញ្ញាដំបូងៗ អាចឧស្សាហ៍ចុកឆ្អល់ហើមពោះ លាមកអាចមានឈាម អាចក្អួតចង្អោរ ស្រកគីឡូ ខ្វះគ្រាប់ឈាម។ បញ្ហាអស់ហ្នឹងត្រូវទៅឲ្យគ្រូពេទ្យពិនិត្យ ហើយដើម្បីចង់ដឹងច្បាស់ គឺត្រូវតែសុងពោះវៀន ដោយវេជ្ជបណ្ឌិតដាក់បញ្ចូលបំពង់ដ៏តូចមួយ ដាក់កាមេរ៉ាតាមរន្ធគូទ ដើម្បីពិនិត្យមើលថា តើមានដុំសាច់ឬអត់ ហើយបើមានដុំសាច់ គេត្រូវច្រឹបសាច់ហ្នឹង យកមកពិនិត្យជាមហារីក ឬជាដុំសាច់ធម្មតា...»។
គេហទំព័រមជ្ឈមណ្ឌលគ្រប់គ្រងនិងបង្ការជំងឺនៅសហរដ្ឋអាមេរិក (CDC) បង្ហាញថា ដើម្បីកាត់បន្ថយ ឬបង្ការជំងឺមហារីកពោះវៀនធំ មនុស្សគ្រប់ៗ គ្នា មិនថាស្រីឬប្រុស ត្រូវទៅឆ្លុះមើលពោះវៀនធំ នៅពេលអាយុ ៤៥ឆ្នាំឡើងទៅ។ ប្រសិនបើវេជ្ជបណ្ឌិតរកឃើញមហារីកពោះវៀនធំ នៅដំណាក់កាលដំបូងៗ គេអាចទទួលបានជោគជ័យក្នុងការព្យាបាល។ អ្នកដែលមានឱកាសខ្ពស់ក្នុងការកើតជំងឺមហារីកពោះវៀនធំ រួមមាន កត្តាពូជ អ្នកមានជំងឺរលាកពោះវៀន ឬដំបៅពោះវៀន និងអ្នកដែលមានបញ្ហាដុះដុំសាច់ក្នុងពោះវៀន ជាដើម។
គេហទំព័រដដែលផ្តល់ដំបូន្មានថា ត្រូវទទួលទានរបបអាហារល្អត្រឹមត្រូវ មានជីវជាតិទ្រទ្រង់សុខភាព រក្សាទំងន់កុំឲ្យធាត់ខ្លាំងពេក ឈប់ជក់បារី ហាត់ប្រាណឲ្យបានទៀងទាត់ កាត់បន្ថយការហូបសុរាច្រើន កាត់បន្ថយសាច់ក្រហម ជាពិសេសសាច់កែច្នៃធ្វើទុកបានយូរ ទទួលទានគ្រាប់ធញ្ញជាតិ និងជាតិសរសៃឲ្យបានច្រើន។ ចំពោះបន្លែនិងផ្លែឈើដែលមានជាតិសរសៃច្រើន រួមមានបន្លែមានស្លឹកបៃតង ការ៉ុត សណ្តែកគ្រប់មុខ ដំឡូងជ្វា ផ្លែប៊រ ផ្លែប៉ោម ផ្លែស្វាយ ត្របែក និងផ្លែទម្លាប់ជាដើម។
ចំពោះវិធីព្យាបាលជំងឺមហារីកពោះវៀនធំវិញ ជាតួនាទីរបស់ក្រុមវេជ្ជបណ្ឌិតជំនាញ រួមមាន វេជ្ជបណ្ឌិតវះកាត់ វេជ្ជបណ្ឌិតជំនាញផ្នែកមហារីក និងជំនាញផ្នែកកាំរស្មី ដែលត្រូវជជែកពិភាក្សាគ្នាពីផែនការព្យាបាលឲ្យបានត្រឹមត្រូវបំផុតសម្រាប់អ្នកជំងឺ។ ក្រុមវេជ្ជបណ្ឌិតនឹងធ្វើការសម្រេចចិត្ត ដោយផ្អែកលើកត្តាមួយចំនួន ដូចជា ដំណាក់កាល និងការរីករាលដាលនៃជំងឺមហារីក សុខភាពទូទៅរបស់អ្នកជំងឺ ការព្យាបាលដោយប្រើកាំរស្មី (Radiation) ឬវិធីព្យាបាលប្រើថ្នាំគីមី (Chemotherapy)។
ស្ថិតិចុងក្រោយរបស់អង្គការសុខភាពពិភពលោកបង្ហាញថា ក្នុងឆ្នាំ២០២២ អ្នកជំងឺមហារីកពោះវៀនធំ នៅកម្ពុជា មានចំនួនជាង ១ពាន់ ៧រយនាក់ (១.៧២៦) ដែលស្ថិតនៅចំណាត់ថ្នាក់លេខ៤ និងមានអ្នកស្លាប់ ចំនួន ៩០៥នាក់ ដែលអត្រានេះ ស្មើនឹង១% នៃចំនួនអ្នកស្លាប់សរុប។ ចំណែកជំងឺមហារីកថ្លើមវិញ ស្ថិតនៅលេខ១ មហារីកសួតលេខ២ និងមហារីកសុដន់ ស្ថិតនៅលេខ៣ នៅកម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ២០២២៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។