មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិល និងមន្ត្រីគណបក្សភ្លើងទៀនជំរុញដល់រដ្ឋសភាយកសេចក្តីព្រាងច្បាប់ថវិកាជាតិឆ្នាំ២០២៣ ទៅជជែកជាមួយភាគីពាក់ព័ន្ធឱ្យបានស៊ីជម្រៅ ដើម្បីបង្ហាញពីតម្លាភាព និងបំបាត់អំពើពុករលួយនៅតាមស្ថាប័នរដ្ឋ។ ការលើកឡើងនេះ ធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីរដ្ឋសភាសម្រេចបញ្ជូនសេចក្តីព្រាងច្បាប់នោះទៅពិភាក្សា និងអនុម័តក្នុងកិច្ចប្រជុំពេញអង្គឆាប់ៗនេះ ដោយមិនឆ្លងកាត់ការពិគ្រោះយោបល់ពីអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងប្រជាពលរដ្ឋឱ្យបានទូលំទូលាយ។
មន្ត្រីគណបក្សភ្លើងទៀន និងសង្គមស៊ីវិល រិះគន់ថា ប្រសិនបើរដ្ឋសភាអនុម័តច្បាប់ថវិកាជាតិ ឬច្បាប់ហិរញ្ញវត្ថុសម្រាប់គ្រប់គ្រងលើកនេះ ប្រព្រឹត្តទៅដោយមិនមានតម្លាភាពហើយ នឹងធ្វើឲ្យសាធារណជនសង្ស័យ ហើយវាយតម្លៃថា ការចាយវាយថវិកាជាតិរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលមានភាពមិនប្រក្រតីទាក់ទងតម្លាភាព និងអំពើពុករលួយ។
រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន គ្រោងចំណាយថវិកាជាតិសរុបប្រមាណ ៩ពាន់ ៦រយលានដុល្លារអាមេរិក(៩.៦ billion USD) សម្រាប់ឆ្នាំ២០២៣ ខាងមុខ។ គម្រោងចំណាយនេះកើនឡើង ១៣% ធៀបនឹងឆ្នាំ២០២២ ដែលមានប្រមាណ ៨ពាន់ ៥រយលានដុល្លារ (៨.៥ billion USD)។ ទាក់ទងនឹងចំណូលវិញ រដ្ឋាភិបាលគ្រោងប្រមូលចំណូលឱ្យបានប្រមាណ ៥ពាន់ ៦រយលានដុល្លារ (៥.៦ billion USD) កើនឡើង ១០% ធៀបនឹងឆ្នាំ២០២២ ដែលមានជាង ៦ពាន់លានដុល្លារ (៦.៣ billion USD)។
ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចបានចុះផ្សព្វផ្សាយថាគិតត្រឹមត្រីមាសទី៣ ឆ្នាំ២០២២ កម្ពុជាមានបំណុលសាធារណៈក្រៅប្រទេសជិត ១០ពាន់លានដុល្លារ (៩.៥ billion USD) ក្នុងនោះជិតពាក់កណ្ដាល (៤១%) ជាបំណុលរបស់ប្រទេសចិន។
អនុប្រធានគណបក្សភ្លើងទៀន និងជាអតីតអនុប្រធានគណៈកម្មការជំនាញរដ្ឋសភាលោក សុន ឆ័យ លើកឡើងថា រដ្ឋសភា គឺជាស្ថាប័ននីតិប្បញ្ញត្តិដែលដើរ
តួនាទីសំខាន់បង្កើតច្បាប់មួយដែលឆ្លុះបញ្ចាំងសេចក្តីត្រូវការពិតប្រាកដសម្រាប់កសាងប្រទេស សេដ្ឋកិច្ច សង្គម និងជីវភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋជាដើម។ ប៉ុន្តែលោកមើលឃើញថា ការពិនិត្យ និងអនុម័តគម្រោងថវិកាជាតិប្រចាំឆ្នាំបានដំណើរការខុសឆ្គងជាបន្តបន្ទាប់ ដោយសាររដ្ឋសភា មិនបានបើកចំហឱ្យទូលំទូលាយសម្រាប់ការចូលរួមផ្តល់មតិយោបល់ពីភាគីពាក់ព័ន្ធចូលរួមឱ្យបានពេញលេញ។ លើសពីនេះ លោកបន្តថា តំណាងរាស្ត្ររបស់គណបក្សកាន់អំណាចវិញអង្គុយចាំតែលើកដៃអនុម័ត និងប្រថាប់ត្រាដោយប្រញាប់ប្រញាល់តបតាមការស្នើរបស់រដ្ឋាភិបាលដោយពុំមានសំឡេងទំនាស់ ឬជជែកសួរដេញដោលរកចំណុចខ្វះខាតយកទៅកែលម្អឱ្យប្រសើរនោះទេ។ លោកអំពាវនាវដល់រដ្ឋសភាគួរពន្យារពេលកិច្ចប្រជុំអនុម័តលើសេចក្តីព្រាងច្បាប់ថវិកានោះ ហើយអ្នកដឹកនាំត្រូវងាកមកស្តាប់មតិយោបល់ និងសំណើរបស់អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន សង្គមស៊ីវិលឱ្យបានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ដើម្បីកុំឱ្យប៉ះពាល់ជោគវាសនា និងផលប្រយោជន៍ជាតិទៅថ្ងៃអនាគត។
លោក សុន ឆ័យ៖ «ការមិនដឹង មិនយល់ និងមិនបានចូលរួមអំពីការធ្វើច្បាប់ថវិកានេះ ធ្វើឱ្យប្រទេសហ្នឹងអនុវត្តលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យចង្អៀតចង្អល់ រដ្ឋាភិបាលហ្នឹងគួរតែពន្យារការអនុម័តដោយធ្វើមិចមានឱកាសរៀបចំឡើងវិញឱ្យមូលដ្ឋានផ្តល់មតិយោបល់ និងអង្គការសង្គមស៊ីវិលមានមតិយោបល់ដែរលើកត្តាចាំបាច់ក្នុងសង្គមដែលរដ្ឋាភិបាលត្រូវចំណាយ និងពង្រីកខ្ទង់ចំណាយដើម្បីផលប្រយោជន៍សង្គមជាដើម»។
ប្រតិកម្មនេះ បន្ទាប់ពីរដ្ឋសភាសម្រេចបញ្ជូនសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីហិរញ្ញវត្ថុសម្រាប់គ្របគ្រងឆ្នាំ២០២៣ ដាក់ក្នុងរបៀបវារៈសម័យប្រជុំពេញដើម្បីអនុម័តខាងមុខនេះ។ អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋសភាប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថាចាប់តាំងពីរដ្ឋាភិបាលបញ្ជូនសេចក្តីព្រាងច្បាប់នោះរហូតមកដល់ពេលនេះ អគ្គលេខាធិការដ្ឋានរបស់លោកមិនទទួលបានការណែនាំពីថ្នាក់លើឱ្យរៀបចំសិក្ខាសាលាពិគ្រោះនយោបល់នោះទេ។ លោកបញ្ជាក់ថា រដ្ឋសភាបានកំណត់យកថ្ងៃទី២៩ ខែវិច្ឆិកា គឺជាសម័យប្រជុំពេញអង្គដើម្បីពិភាក្សា និងអនុម័តបន្ទាប់ពីគណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍ និងគណៈកម្មការជំនាញបានប្រជុំពិនិត្យ និងសិក្សារួចកាលពីពេលថ្មីៗនេះ។
លោក សុន ឆ័យ៖ «ក្រោយពេលទទួលសេចក្តីព្រាងច្បាប់ហ្នឹងយើងអត់បានធ្វើសិក្ខាសាលាអ្វីទេ ប៉ុន្តែប្រហែលលោក ( ថ្នាក់លើ ) បានពិគ្រោះយោបល់ច្រើនជាមួយអង្គការ ច្រើនកន្លែងក៏មិនដឹងដែរបាទ»។
ស្រដៀងគ្នានេះដែរ ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលប្រជាពលរដ្ឋ ដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ និងសន្តិភាពលោក យង់ គិមអេង មានប្រសាសន៍ថា រដ្ឋសភាមានសិទ្ធិត្រួតពិនិត្យ និងជជែកដេញដោលជុំវិញខ្ទង់ចំណាយលើវិស័យអាទិភាព ព្រមទាំងតាមដានទៅលើការចំណាយថវិកាជាតិ ដើម្បីធ្វើឲ្យមានតម្លាភាព និងគណនេយ្យភាពថវិកាជាតិ។ ទោះយ៉ាងណា លោកសោកស្តាយដែលរដ្ឋសភាគ្រោងយកសេចក្តីព្រាងច្បាប់ថវិកាជាតិឆ្នាំ២០២៣ ទៅអនុម័តដោយមិនបានឆ្លងកាត់ការពិគ្រោះនយោបល់ពីគ្រប់ភាគីឱ្យបានស៊ីជម្រៅ ខណៈសង្គមស៊ីវិល និងពលរដ្ឋពិបាកស្វែងរកព័ត៌មានលម្អិតទាក់ទងផែនការថវិកាជាតិ។
លោក យង់ គិមអេង៖ «សភាតំណាងឱ្យប្រជាពលរដ្ឋ ដូច្នេះសភាពគួរតែមានការជជែក ពិគ្រោះយោបល់មួយចំនួនអីជាមួយប្រជាពលរដ្ឋមុននឹងធ្វើការសម្រេចចិត្ត ដើម្បីឱ្យសភាកាន់តែមានភាពកក់ក្តៅថែមទៀតក្នុងការសម្រេចចិត្ត ហើយយើងមានការសោកស្តាយដែររដ្ឋសភាមិនបានធ្វើដូច្នេះ ដោយគ្រាន់តែទទួលសេចក្តីព្រាងច្បាប់នោះយកទៅអនុម័តតែម្តង»។
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល សង្កេតឃើញថា រដ្ឋាភិបាល និងរដ្ឋសភា តែងអនុម័តច្បាប់ថវិកាជាតិដោយប្រញាប់ និងមិនមានការចូលរួមបញ្ចេញមតិឲ្យយោបល់ពីសំណាក់សង្គមស៊ីវិល ឬគណបក្សប្រឆាំងឡើយ។ លើសពីនេះ រដ្ឋសភានិងព្រឹទ្ធសភាឯកបក្ស តែងបន្តអនុម័តដោយមិនកែប្រែ សូម្បីតែ១តួអក្សរ។ សង្គមស៊ីវិល ថាការប្រើប្រាស់ថវិកាជាតិនៅរយៈពេលជាច្រើនអាណត្តិមកនេះ ត្រូវបានសង្គមស៊ីវិលជាតិ និងអន្តរជាតិ រកឃើញថា មានតម្លាភាពតិចតួចបំផុត។ លើសពីនេះ ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលរឹតតែព្រួយបារម្ភថែមទៀត ដោយសារតែដំណើរការរៀបចំ និងការអនុម័តច្បាប់ថវិកាជាតិប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ មានការចូលរួមមតិយោបល់តិចតួចពីក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល ហើយធ្ងន់ធ្ងរជាងនេះទៀតនោះ គឺគ្មានវត្តមានតំណាងរាស្ត្រគណបក្សប្រឆាំង ដើម្បីជជែកដេញដោល៕