ជំងឺគាំងបេះដូង ជាឃាតកទី១ សម្លាប់មនុស្ស មិនថាស្រី ឬប្រុស ចាស់ឬក្មេង ប្រសិនបើមិនអាចជួយសង្គ្រោះបានទាន់ពេលវេលា។ ជំងឺគាំងបេះដូង បណ្តាលមកពីរំហូរឈាមទៅកាន់បេះដូងត្រូវកកស្ទះ ដោយសារកំណកជាតិខ្លាញ់ក្នុងសរសៃឈាម ដែលមានតួនាទីសំខាន់ដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ឈាមទៅឲ្យបេះដូង។ នៅពេលរំហូរឈាមស្ទះ វាបណ្តាលឱ្យសាច់ដុំបេះដូងខូច និងលែងសប់ឈាមបានទៅចិញ្ចឹមខួរក្បាល និងរាងកាយទាំងមូលដែលនាំឲ្យបាត់បង់ជីវិតភ្លាមៗ។
តើជំងឺគាំងបេះដូងមានរោគសញ្ញាអ្វីខ្លះ ហើយគេអាចមានវិធីណាខ្លះ ដើម្បីបង្ការជំងឺមួយនេះ?
សមាគមគ្រូពេទ្យបេះដូងនៅសហរដ្ឋអាមេរិក (American Heart Association) ឲ្យដឹងថា ការគាំងបេះដូង (Heart Attack) និងបេះដូងឈប់ដើរ (Cardiac Arrest) មិនដូចគ្នាទេ គឺមានមូលហេតុផ្សេងពីគ្នា។ ការគាំងបេះដូង (Heart Attack) បណ្តាលមកពីសរសៃឈាមកកស្ទះ មិនអាចនាំឈាមអុកស៊ីហ្សែន ទៅដល់បេះដូងបាន ជាហេតុនាំខូចខាតផ្នែកខ្លះនៃសាច់ដុំបេះដូង។ ចំណែកឯបេះដូងឈប់ដើរ (Cardiac Arrest) វិញ ជាទូទៅមិនបង្ហាញរោគសញ្ញាព្រមានឲ្យដឹងជាមុនទេ តែកើតឡើងភ្លាមៗ នៅពេលចរន្តបេះដូង ឈប់ដំណើរការបូមឈាម ឬសប់ឈាមទៅកាន់ខួរក្បាល សួតនិងសរីរាង្គផ្សេងទៀត ជាហេតុនាំឲ្យដួលសន្លប់ និងគ្មានជីពចរតែម្តង។ ហេតុការណ៍គាំងបេះដូងទាំងនេះ ត្រូវទូរស័ព្ទរកជំនួយសង្គ្រោះជាបន្ទាន់ ដើម្បីសង្គ្រោះអាយុជីវិត។
ចំពោះរោគសញ្ញា និងអាការៈជំងឺគាំងបេះដូង (Heart Attack) រួមមានដកដង្ហើមផុតៗ ឈឺទ្រូង ឈឺចុកណែនក្នុងទ្រូង ឈឺដៃនិងស្មាទាំងសងខាង ឈឺថ្គាម ក និងខ្នង បែកញើសខ្លាំង ហត់អស់កម្លាំង ឈឺក្បាលឬវិលមុខ និងបណ្តាលឲ្យដួលសន្លប់តែម្តង។ រោគសញ្ញាជំងឺគាំងបេះដូង អាចខុសៗគ្នា ពីមនុស្សម្នាក់ទៅមនុស្សម្នាក់ទៀត ដូចជាអ្នកខ្លះ ចុកទ្រូងខ្លាំង ហើយករណីខ្លះ អាចបេះដូងឈប់ដើរមួយរំពេច។
គ្រូពេទ្យឯកទេសបេះដូងនៅសហរដ្ឋអាមេរិក លោកវេជ្ជបណ្ឌិត គ្រីស្នា ស៊ូដៀ (Krishna Sudhir) និងជាគ្រូពេទ្យអប់រំផ្សព្វផ្សាយពីសុខភាពសាធារណៈ ពន្យល់ពីបញ្ហាគាំងបេះដូង ដោយសារកកស្ទះសរសៃឈាមនាំអុកស៊ីហ្សែន ទៅកាន់សាច់ដុំបេះដូង។
វេជ្ជបណ្ឌិត គ្រីស្នា ស៊ូដៀ៖ «យ៉ាងហោចណាស់ពលរដ្ឋប្រមាណ៧លាននាក់ ក្នុងពិភពលោកបានស្លាប់ដោយសារជំងឺគាំងបេះដូងក្នុងមួយឆ្នាំៗ។ រោគបេះដូងបណ្តាលឲ្យគាំងបេះដូង និងនាំឲ្យកើតបញ្ហាផ្សេងទៀត រួមមានជំងឺដាច់សរសៃឈាមក្នុងខួរក្បាល។ បេះដូងត្រូវការអុកស៊ីហ្សែន ប៉ុន្តែក្នុងអំឡុងពេលគាំងបេះដូង គឺកំណកខ្លាញ់ជាប់ក្នុងជញ្ជាំងសរសៃបេះដូងនោះ មិនអាចឱ្យឈាមអុកស៊ីហ្សែនហូរទៅកាន់បេះដូងបាន។ កំណកកាន់តែកើនឡើងក្នុងសរសៃឈាម នៅពេលវ័យកាន់តែចាស់ ហើយយូរៗទៅ គឺវាបិទសរសៃឈាមតែម្តង។ នៅពេលរំហូរឈាមទៅកាន់សាច់ដុំបេះដូងត្រូវបិទជិត កោសិកាបេះដូង នឹងងាប់មួយរំពេចក្នុងរយៈពេល ២ ឬ៣នាទី»។
ចំណែកពេទ្យជំនាញឯកទេសទូទៅ លោកវេជ្ជបណ្ឌិត ហ៊ាង រតនា ម្ចាស់គ្លីនីកមេត្តា មានប្រសាសន៍ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា អ្នកដែលមានហានិភ័យខ្ពស់នៃជំងឺគាំងបេះដូង គឺអ្នកធាត់ខ្លាំង មានសម្ពាធឈាមខ្ពស់ កម្រិតជាតិខ្លាញ់ច្រើនក្នុងឈាម និងអ្នកកើតជំងឺទឹកនោមផ្អែម។ លោកវេជ្ជបណ្ឌិតបន្តថា ពលរដ្ឋខ្មែរក្រីក្រនៅតាមតំបន់ជនបទ កម្រមកពិនិត្យមើលសុខភាពណាស់ ខ្លះមិនទាំងដឹងពីសម្ពាធឈាមខ្ពស់ កម្រិតជាតិខ្លាញ់ ឬជាតិស្ករខ្ពស់នោះឡើយ។
វេជ្ជបណ្ឌិត ហ៊ាង រតនា៖ «មូលហេតុចំបងបំផុត គឺធាត់លើសគីឡូតែម្តង អាយុ៣០ប្លាយ ឬ៤០ឆ្នាំគាំងបេះដូង ស្លាប់ញឹកអ្នកខ្ញុំធ្លាប់ស្គាល់ គ្រោះថ្នាក់មែនទែនសំរាប់អ្នកធាត់ខ្លាំង។ អ្នកដែលមានសម្ពាធឈាមរ៉ាំរ៉ៃ គាត់អត់ដែលទៅពិនិត្យមើលឈាម។កាលណាសម្ពាធឈាមខ្លាំង ដោយអត់ដឹងខ្លួន។ កាលណាលើសឈាមយូរៗទៅ បេះដូងប្រឹងធ្វើការខ្លាំង នាំឲ្យគាំងបេះដូង។ អ្នកមានជំងឺទឹកនោមផ្អែម កាលណាទឹកនោមផ្អែម គឺមកជាមួយលើសសម្ពាធឈាម មានលើសខ្លាញ់ ជាបន្ទុកដល់បេះដូង។ អ្នកខ្លះតម្រងនោមគាត់ខ្សោយ និងរលាក ដែលនាំឲ្យមានបញ្ហាដល់បេះដូង...»។
សមាគមគ្រូពេទ្យបេះដូងនៅសហរដ្ឋអាមេរិក (American Heart Association) ឲ្យដឹងបន្ថែមថា អ្នកដែលមានហានិភ័យខ្ពស់នៃជំងឺគាំងបេះដូង រួមមាន៖ អ្នកមានប្រវត្តិក្រុមគ្រួសារកើតជំងឺគាំងបេះដូង កត្តាអាយុ ចំពោះបុរសអាយុលើសពី ៤៥ ឆ្នាំឡើងទៅ និងស្ត្រីអាយុលើស ៥៥ ឆ្នាំឡើងទៅ អ្នកមានសម្ពាធឈាមខ្ពស់ កម្រិតជាតិខ្លាញ់ច្រើនក្នុងឈាម អ្នកកើតជំងឺទឹកនោមផ្អែម អ្នកមានបញ្ហាបេះដូង អ្នកមានបញ្ហាតានតឹងក្នុងចិត្ត ឬធ្លាក់ទឹកចិត្ត របៀបរបបរស់នៅ របបអាហារទទួលទានប្រចាំថ្ងៃ អ្នកធាត់ឡើងទម្ងន់ខ្លាំង និងអ្នកជក់បារី ឬអ្នកស្រូបផ្សែងបារីជាដើម។
ទោះបីជាកត្តាហានិភ័យខ្លះមិនអាចគ្រប់គ្រងបាន ដូចជាវ័យចាស់ និងអ្នកមានប្រវត្តិក្រុមគ្រួសារកើតជំងឺគាំងបេះដូងក៏ដោយ ក៏គេអាចមានវិធីមួយចំនួន ដើម្បីបង្ការជំងឺគាំងបេះដូងបានដែរ រួមមានផ្លាស់ប្ដូរទម្លាប់រស់នៅឲ្យបានល្អ ហាត់ប្រាណឲ្យបានទៀងទាត់ ទទួលទានម្ហូបអាហារល្អសម្រាប់សុខភាពបេះដូង និងរក្សាទំងន់បានល្អ ហាមជក់បារី គ្រប់គ្រងជាតិស្ករ គ្រប់គ្រងអារម្មណ៍ធុញថប់ឬកើតទុក្ខ កម្រិតការទទួលទានស្រា ឬប៊ីយ៉ែរ ត្រួតពិនិត្យសុខភាពឲ្យបានទៀងទាត់ ដូចជាសម្ពាធឈាមខ្ពស់ និងកូលេស្តេរ៉ុល ជាដើម។
លោកវេជ្ជបណ្ឌិត ហ៊ាង រតនា ផ្តល់ដំបូន្មានដល់ពលរដ្ឋគ្រប់ៗគ្នា ឲ្យផ្លាស់ប្ដូររបៀបរបបរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ ដូចជាទទួលទានម្ហូបអាហារ ត្រី សាច់មាន់ បន្លែបៃតង និងផ្លែឈើឲ្យបានច្រើន មានភាពសកម្មរាងកាយ និងជាពិសេស ត្រូវទៅពិនិត្យសុខភាពឲ្យបានទៀងទាត់។
វេជ្ជបណ្ឌិត ហ៊ាង រតនា៖ «ការពារសំខាន់បំផុត គឺថែសុខភាព អាចថាញ៉ាំតមម្ហូបអាហារ កុំឲ្យផ្អែមពេក ប្រៃខ្លាញ់ ខ្លាញ់ច្រើន កុំឲ្យធាត់ជ្រុល។ ប៉ុន្តែសំខាន់ គឺត្រូវពិនិត្យសុខភាព អាចពិនិត្យឈាម ៣ឬ៦ខែម្តង ថា មានលើសជាតិស្ករ លើសខ្លាញ់កូលេស្តេរ៉ុល តម្រងនោមដំណើរការធម្មតា ឬអត់ លើសសម្ពាធឈាម លើសគីឡូខ្លាំងឬអត់ បើលើស តើលើសកម្រិតណា អាចសម្រកបានដោយវិធីណាខ្លះ។ អ្នកដែលពិនិត្យសុខភាពពី៣ ទៅ៤ ខែម្តង ការស្លាប់ភា្លមៗគឺកម្រកើតឡើង...»។
គេហទំព័រសុខភាពដដែលឲ្យដឹងដែរថា អ្នកធ្លាប់គាំងបេះដូង បណ្តាលឲ្យបេះដូងខូចឬដំណើរការមិនសូវល្អ។ ហើយបញ្ហានេះនាំឲ្យប៉ះពាល់ដល់ចង្វាក់បេះដូង និងសមត្ថភាពរបស់វា ក្នុងការសប់ឈាមទៅកាន់ផ្នែកផ្សេងៗនៃរាងកាយ។ អ្នកគាំងបេះដូងលើកទី១ ក៏អាចគាំងបេះដូងម្តងទៀតដែរ និងនាំឲ្យកើតជំងឺដាច់សរសៃឈាមខួរក្បាល (Stroke) ជំងឺតម្រងនោម និងជំងឺសរសៃឈាមរួមតូច (Peripheral Arterial Disease (PAD) ដែលកាត់បន្ថយរំហូរឈាមទៅកាន់បេះដូង។ សំខាន់បំផុតក្រោយគាំងបេះដូងហើយ អ្នកជំងឺត្រូវជួបពិភាក្សាជាមួយវេជ្ជបណ្ឌិតជំនាញបេះដូង។ គ្រូពេទ្យអាចផ្តល់ដំបូន្មានឲ្យកាត់បន្ថយភាពសកម្មរាងកាយនិងការងារប្រចាំថ្ងៃ ទទួលទានរបបអាហារមានជីវជាតិល្អ ឈប់ជក់បារី កាត់បន្ថយភាពតានតឹងក្នុងចិត្ត និងផ្តល់ថ្នាំលេបមួយចំនួនជាប្រចាំ ដើម្បីបង្ការជំងឺគាំងបេះដូងម្តងទៀត៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។